 | |
 | |
| Η αμερικανίδα ελληνίστρια Μαίρη Λέφκοβιτς υπερασπίστηκε την επιστημονική ηθική και δικαιώθηκε στην κόντρα της με τους αφροκεντριστές συναδέλφους της. |
Ένα δικαστικό δράμα με αφορμή τον Αριστοτέλη.
Γράφει ο Τάκης Θεοδωρόπουλος
Ενα ζήτημα που προκύπτει από τη μελέτη της αρχαίας Ιστορίας μπορεί να επηρεάσει τις ίδιες τις αντιλήψεις μας για το τι είναι γνώση και τι είναι αλήθεια. Χαρακτηριστική η πολεμική γύρω από την Μαίρη Λέφκοβιτς.
Σε έναν κόσμο τόσο απορροφημένο από τα προβλήματα του παρόντος του, όπου το μέλλον θυμίζει ορίζοντα λίγο πριν από την καταιγίδα, η ενασχόληση με τα λατινικά και τα αρχαία ελληνικά θα μπορούσε να θεωρηθεί άσκοπη σπατάλη χρόνου και χρημάτων. Ειδικά στα αμερικανικά πανεπιστήμια που λειτουργούν σχεδόν αποκλειστικά χάρη στις διαθέσεις ορισμένων χορηγών, ο κόσμος του 21ου αιώνα αντιμετωπίζει τη γνώση του παρελθόντος λίγο ώς πολύ σαν παιχνίδι συναναστροφής. Κι όμως, όπως δηλώνουν οι αριθμοί, οι «κλασικές σπουδές» στα αμερικανικά πανεπιστήμια δεν έχουν καθόλου περιθωριοποιηθεί, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στη γηραιά Ευρώπη.
Η Μαίρη Λέφκοβιτς έγινε γνωστή από την απάντηση που έδωσε στο περιώνυμο έργο ενός συναδέλφου της, του Μάρτιν Μπερνάλ. Το έργο έφερε τον εύγλωττο τίτλο Μαύρη Αθηνά, οι αφροασιατικές ρίζες του κλασικού πολιτισμού, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1987 και υποστήριζε πως ο κλασικός πολιτισμός, πάνω στον οποίο στηρίχθηκε η ευρωπαϊκή αλαζονεία αιώνων, δεν ήταν παρά η αντιγραφή ενός πολιτισμού που προϋπήρξε και αναπτύχθηκε στην Αφρική. Αποψη την οποία οι κλασικιστές ανασκεύασαν ελλείψει επαρκών στοιχείων. Ειδικά μετά την αποκρυπτογράφηση της αιγυπτιακής γραφής από τον Γάλλο Σαμπολιόν τον 19ο αιώνα, οι ιστορικοί διαπίστωσαν πως ελάχιστες γνώσεις είχαν οι Αιγύπτιοι να προσφέρουν στους Ελληνες.
Στο Μάθημα Ιστορίας η Λέφκοβιτς αφηγείται τη σύγκρουσή της με έναν άλλον συνάδελφό της, τον Τόνι Μάρτιν ο οποίος δίδασκε - όπως κι αυτή- στο Πανεπιστήμιο Γουέλζλεϊ. Αιτία της σύγκρουσης υπήρξε ένα άρθρο του Μάρτιν, το οποίο διαβεβαίωνε τους αναγνώστες του πως ο Αριστοτέλης έμαθε τη φιλοσοφία από τους Αιγύπτιους, διαβάζοντας τα συγγράμματά τους στη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας.
Η Λέφκοβιτς απάντησε πολύ απλά πως κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατον, αφού η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας ιδρύθηκε μετά τον θάνατο του Αριστοτέλη. Και με αυτό το «όπερ έδει δείξαι» θα είχε λήξει κάθε συζήτηση επί του θέματος αν η άλλη πλευρά δεν θεωρούσε πως τα κίνητρα της Λέφκοβιτς ήταν ρατσιστικά και ο στόχος της ήταν να απαξιώσει τη μαύρη φυλή, στην οποία ανήκει ο Μάρτιν, και να επιβεβαιώσει την αλαζονεία της λευκής φυλής στην οποία ανήκει η ίδια.
«Επί του συγκεκριμένου», που λένε, ούτε κουβέντα. Η σημασία των «στοιχείων» και των «δεδομένων» πάνω στα οποία υποτίθεται στηρίζεται η Ιστορία κάποια «επιστημονική» αντίληψη περί Ιστορίας- υποχωρεί ατάκτως μπροστά στο βάρος των κινήτρων. Και επειδή η Λέφκοβιτς δεν είναι μόνο λευκή, αλλά είναι και Εβραία, η συζήτηση παράτησε σύξυλο τον Αριστοτέλη στα βιβλία του και τις αναγνώσεις του για να ασχοληθεί με τον ρόλο που έπαιξαν οι Εβραίοι στο δουλεμπόριο των μαύρων, ρόλο που υποτίθεται πως αποπειράθηκε να αποκρύψει η Λέφκοβιτς προτάσσοντας ορισμένα στοιχεία τα οποία ο αντίπαλός της δεν μπήκε καν στον κόπο να ανασκευάσει.
Και επειδή βρισκόμαστε στην Αμερική δεν χρειάζεται να πω πως ο αντίπαλός της σύντομα έγινε αντίδικός της και η Λέφκοβιτς βρέθηκε να επιχειρηματολογεί ενώπιον του δικαστή πως δεν είναι ρατσίστρια όμως δεν μπορεί να διαβάσει την Ιστορία, δηλαδή το παρελθόν, παρά μόνο μέσα από τα στοιχεία που διαθέτει. Και αν δικαιώθηκε, δεν έχει σημασία τόσο ότι δικαιώθηκε η ίδια όσο η επιστημονική ηθική την οποία προσπάθησε να υπερασπιστεί.
Το βιβλίο διαβάζεται σαν δικαστικό δράμα. Γεμάτο καίριες παρατηρήσεις, αλλά και γαρνιρισμένο με μπόλικες δόσεις ειρωνείας, σου δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσεις μια ενδοακαδημαϊκή διαμάχη που απέκτησε δικαστικές προεκτάσεις συμπαρασύροντας τα όρια της ακαδημαϊκής ελευθερίας αλλά και της ίδιας της αντίληψής μας για τη γνώση.
Η ακαδημαϊκή ελευθερία διασφαλίζει τη δυνατότητα του καθηγητή να διδάσκει αυτό που ο ίδιος πιστεύει πως είναι αληθές. Ομως πώς πρέπει να αντιδράσει το πανεπιστήμιο στην περίπτωση που κάποιος καθηγητής διδάσκει στους φοιτητές του πως η Γη είναι επίπεδη; Υπάρχει κάποια αλήθεια την οποία αναζητά η γνώση ή μήπως αυτή η αλήθεια είναι θέμα οπτικής γωνιάς, είναι δηλαδή απολύτως εξαρτημένη από αυτόν που την αναζητά, από τις φυλετικές καταβολές του και τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις;
Αν μη τι άλλο η περιπέτεια αυτή της Λέφκοβιτς αναδεικνύει σε όλο τους το μέγεθος ορισμένες, τις πιο γελοίες και ακραίες, όψεις του μεταμοντέρνου σχετικισμού που εξισώνει τη γνώση με την άποψη, και ευνουχίζει την ανθρώπινη σκέψη από την όποια διακριτική αξιολογική ικανότητα.
Αναδημοσίευση από Τα Νέα - Ημερομηνία δημοσίευσης: 13-11-10