 | |
| Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και πρώην πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργος Κοντογιώργης μιλά στα «Επίκαιρα» για τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα μπορέσουμε να είμαστε η γενιά που θα σώσει τη χώρα, εντοπίζει τα πολιτικά πρωτογενή αίτια της ελληνικής κρίσης και κάνει ανοιχτά λόγο για απο-δόμηση της κοινωνικής συλλογικότητας. |
Συνέντευξη στην Όλγα Τάντου
- Έχετε κατ' επανάληψη υποστηρίξει ότι το σημερινό σύστημα στη χώρα μας δεν είναι ούτε αντιπροσωπευτικό ούτε δημοκρατικό... Αυτό ισχύει ειδικά στην Ελλάδα ή υπάρχει γενικότερη κρίση στο δυτικό κοινοβουλευτισμό, με τις όποιες «αποχρώσεις» του στις διάφορες χώρες;
Γενικά στον κόσμο όλο, στην εποχή μας, δεν υπάρχει ούτε η δημοκρατία ούτε η αντιπροσώπευση. Όχι επειδή ο κοινοβουλευτισμός διέρχεται κρίση, αλλά διότι ως εκ της φύσεως του δεν εγγράφεται στην αντιπρο-σώπευση ή στη δημοκρατία. Η δημοκρατία αποσυνδέει την πολιτεία από το κράτος και την αποδίδει στην ολότητα της στην πολιτικά συντεταγμένη κοινωνία. Η αντιπροσώπευση τέμνει την πολιτεία ανάμεσα στον εντολέα -την κοινωνία- και στον εντολοδόχο -την εξουσία. Αντιπροσώπευση και δημοκρατία είναι ούτως ή άλλως δύο διαφορετικά και ασύμβατα μεταξύ τους πολιτικά συστήματα. Το σημερινό πολιτικό σύστημα ούτε το ένα ούτε το άλλο είναι, για τον απλό λόγο ότι το ενσαρκώνει εξ ολοκλήρου το κράτος. Εξ ου και μιλάμε για πολιτική κυριαρχία του κράτους. Η πολιτική εξουσία είναι και εντολέας και εντολοδόχος. Ο πολίτης, η κοινωνία στο σύνολο της, είναι ιδιώτης. Η ψήφος του πολίτη νομιμοποιεί δίκην διαιτητή το φορέα της εξουσίας, δεν έχει όμως εντολιακό/αντιπροσωπευτικό περιεχόμενο. Για να γίνει το πολίτευμα αντιπροσωπευτικό πρέπει η κοινωνία να συγκροτηθεί σε θεσμό της πολιτείας, να γίνει δήμος, ώστε να αποκτήσει βούληση και να αναλάβει τις αρμοδιότητες του εντολέα. Για να γίνει δημοκρατικό πρέπει η κοινωνία/δήμος να αναλάβει το σύνολο της πολιτικής αρμοδιότητας, να ασκεί τις αρμοδιότητες του κυβερνήτη και του νομοθέτη που σήμερα ασκεί το κράτος.
Η ηθελημένη εκχώρηση της πολιτείας στο κράτος συνεισφέρει στη νομιμοποίηση του, η πολιτεία όμως αλλάζει άρδην. Εάν προσεγγίσουμε το ζήτημα από την πλευρά του διακυβεύματος της δημοκρατικής πολιτείας, γίνεται σαφέστερο: Η δημοκρατία έρχεται να εμπραγματώσει την καθολική ελευθερία, ήτοι σωρευτικά στο ατομικό, κοινωνικο-οικονομικό και πολιτικό πεδίο. Σήμερα βιώνουμε μόνο την ατομική ελευθερία και ορισμένα κοινωνικο-πολιτικά δικαιώματα. Δεν είμαστε, λ.χ., πολιτικά ελεύθεροι. Το γεγονός αυτό δεν μας ενοχλεί, διότι η πολιτική ελευθερία δεν αποτελεί μέρος του αξιακού μας συστήματος. Η ατομική ελευθερία μπορεί να εξοικονομηθεί μέσα στο παρόν μετα-φεουδαλικό σύστημα της ολιγαρχικής πολιτείας, έστω κι αν το πρόσημο της προσιδιάζει στην εκλόγιμη μοναρχία.
- Ισηγορία, ισονομία, ισοπολιτεία, τρία δομικά στοιχεία της δημοκρατίας. Πώς μεταφράζονται στην ελληνική πραγματικότητα;
Οι τρεις αυτές αρχές για να γίνουν δομικά στοιχεία της δημοκρατίας πρέπει το περιεχόμενο τους να είναι εναρμονισμένο στο σκοπό της δημοκρατικής πολιτείας, την καθολική ελευθερία. Στην εποχή μας διακηρύσσονται μεν, δεν έχουν όμως σχέση με τη δημοκρατία. Αφορούν αποκλειστικά στην ατομική ελευθερία. Έχουμε ισηγορία ως ιδιώτες μεταξύ μας, ισονομία στις υποθέσεις της ιδιωτικής ζωής εν κοινωνία, ισοπολιτεία ως ατελείς πολίτες που ανήκουμε στο κράτος, οχι ως εταίροι, μέλη της πολιτείας. Για να αποκτήσουν οι αρχές αυτές δημοκρατικό περιεχόμενο πρέπει ο πολίτης να εγκατασταθεί σε μια δημοκρατική πολιτεία. Σήμερα όμως δεν συμβαίνει αυτό, διότι δεν συντρέχει η δημοκρατία. Στην ελληνική πραγματικότητα ωστόσο, όπου ακόμη κι αυτή η αξιωματική ολιγαρχία έχει διαφθαρεί από την κομματοκρατία, οι αρχές της ολιγαρχίας τελούν υπό την αίρεση της σχέσης ενός εκάστου με τους θύλακες των ποικιλώνυμων συμμοριών που λυμαίνονται το κράτος.
- Ποια είναι τα πρωτογενή αίτια της ελληνικής κρίσης; Μέχρι πού φτάνει η ευθύνη των πολιτικών και πού αρχίζει των πολιτών;
Τα πρωτογενή αίτια είναι ακραιφνώς πολιτικά. Οφείλονται στο απόλυτο διαζύγιο της πολιτικής με την κοινωνική συλλογικότητα και, κατ' επέκταση, στην ολοκληρωτική ιδιοποίηση του κράτους από τους θαμώνες της παρασιτικής ολιγαρχίας. Δεν δέχομαι τον επιμερισμό της ευθύνης ώστε να διαχυθεί από την πολιτική τάξη στο σύνολο της κοινωνίας. Πρώτον, διότι ο πολίτης δεν έχει ουσιώδη λόγο στα πολιτικά πράγματα. Δεύτερον, επειδή η εναλλαγή στην εξουσία, στο σύστημα αυτό, έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί στη διαιώνιση του προβλήματος, δεν προσφέρει διέξοδο. Τρίτον, διότι όταν το σύστημα υπαγορεύει στον πολίτη πως, αν θέλει να ευδοκιμήσει στον τομέα του ή να έχει τις αυτονόητες παροχές που δικαιούται, πρέπει να διέλθει από το πολιτικό γραφείο ή να διαπλακεί/διαφθαρεί, δεν έχω την αξίωση να γίνει αναχωρητής, να ιδιωτεύσει ή να εγκαταλείψει τη χώρα για να μην παίξει με τους όρους του. Ο Έλληνας πολίτης δεν είναι φύσει διεφθαρμένος. Ο ίδιος πολίτης που διόρισε το γιο του ή έλαβε παράνομη επιδότηση ή «λάδωσε» επειδή το σύστημα του το υπαγόρευσε, εάν βρεθεί σε άλλη χώρα, που ισχύουν άλλοι κανόνες, θα λειτουργήσει διαφορετικά ή, εάν ενταχθεί σε μια συλλογικότητα και κληθεί να αποφασίσει πώς πρέπει να γίνονται όλα αυτά, θα απαντήσει με όρους δημοσίου συμφέροντος. Το σύστημα, λοιπόν, ευθύνεται, όχι οι άνθρωποι. Εάν το ελληνικό πολιτικό σύστημα παράγει πολιτικούς-«σκουπίδια» ή εάν προϋποθέτει τη διαφθορά των πολιτών είναι γιατί ως εκ της φύσεως του αποδομεί την κοινωνική συλλογικότητα, κάνοντας απαγορευτική την εναρμόνιση των πολιτικών του με αυτή.
- Ο ΣΥΡΙΖΑ εκτοξεύτηκε απότομα σε ποσοστά εξουσίας, μπορεί όμως, κατά τη γνώμη σας, να διαχειριστεί την κατάσταση;
Ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει κατά το ουσιώδες του έγκλειστος στο παλαιοκομματικό καθεστώς που εξέθρεψε την κρίση. Ο πολιτικός του λόγος, το υποτιθέμενο πρόγραμμα του ανάγονται σχεδόν εξ ολοκλήρου στο παρελθόν. Η προσέγγιση της κρίσης, η πρόταση του για την αντιμετώπιση της δεν αγγίζουν στο παραμικρό την κομματοκρατία και το δυναστικό κράτος. Όταν διαπιστώνει κανείς ποιοι θα μας κυβερνήσουν εάν ανέλθει στην εξουσία ή ποιους καλεί να εκφέρουν γνώμη για τα μείζονα ζητήματα, μόνο θλίψη και απελπισία μπορεί να αισθανθεί. Έχει ενδιαφέρον να προσεχθεί ότι η πρόταση του για το πολιτικό σύστημα εξαντλείται στην προβολή της ηθικής του ακεραιότητας και στην εναλλαγή στην εξουσία, όχι στην υπέρβαση του συστήματος ή στην άρση των αιτίων που οδήγησαν τη χώρα στον Άδη. Εάν δεν αλλάξει άρδην, ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία θα σημάνει με ακρίβεια τη νομιμοποίηση και τη μονιμοποίηση της καταστροφής.
- Υπάρχει τρόπος να αντισταθμιστεί, να ελεγχθεί η δύναμη των αγορών;
Οι αγορές έγιναν παντοδύναμες από τη στιγμή που χειραφετήθηκαν από την κρατική επικράτεια και ανέπτυξαν πλανητική κινητικότητα. Η παντοδυναμία τους αυτή όμως δεν είναι πρωτογενής. Οφείλεται στο γεγονός ότι αυτές μετέβησαν στο μέλλον, ενώ το πολιτικό σύστημα παρέμεινε ερμητικά έγκλειστο στο παρελθόν, στο 18ο αιώνα. Το διακύβευμα είναι η κοινωνία των πολιτών να (ξανα)γίνει αιτία και σκοπός της πολιτικής. Για να συμβεί όμως αυτό πρέπει η κοινωνία από ιδιώτης να μεταβληθεί σε διαρκή θεσμικό παράγοντα της πολιτείας. Η μετάβαση από την παντοδυναμία των αγορών στην παντοδυναμία της κοινωνίας των πολιτών θα επιτευχθεί μόνον όταν η τελευταία, συγκροτημένη σε δήμο, θα ανακτήσει την ιδιότητα του εντολέα. Όταν θα μετέχει η ίδια στη λήψη των αποφάσεων αυτοπροσώπως ώστε να εμποδίζει την ομηρία της πολιτικής τάξης από τις αγορές. Όταν το πολιτικό σύστημα γίνει εντέλει κατ' ελάχιστον αντιπροσωπευτικό. Όντως, δεν αντιλαμβάνομαι γιατί πρέπει η κοινωνία να διαδηλώνει ή να απεργεί για να πιέσει την εξουσία να πολιτευθεί κατά το συμφέρον της και δεν αξιώνει να της επιστραφεί η πολιτική αρμοδιότητα προκειμένου να αποφασίζει η ίδια για τα του οίκου της.
- Θα τη σώσουμε τη χώρα ή θα είμαστε η γενιά που θα δρομολογήσει το θάνατο του ελληνικού κράτους και του ελληνικού έθνους; Τι πρέπει να γίνει;
Εάν αναλογισθούμε από πού παρέλαβε το νεοελληνικό κράτος τον ελληνισμό και την κατάντια στην οποία τον οδήγησε στη διάρκεια ενός μόνον αιώνα, μπορούμε, δυστυχώς, να συμπεράνουμε ότι, εάν η κρίση αυτή δεν αποτελέσει την αφετηρία της υπέρβασης της ολιγαρχικής και συνάμα λεηλατικής κομματοκρατίας, η Ελλάδα θα μεταβληθεί σύντομα από χώρα σε χώρο. Μέχρι πρόσφατα το κρατικό αυτό μόρφωμα κατέστρεφε το μείζονα ελληνισμό. Τώρα αποτελειώνει ό,τι απέμεινε εντός του κράτους. Η «ιμιοποίηση» της Ελλάδας έχει ήδη συντελεσθεί. Το ερώτημα είναι εάν θα αναμείνουμε μοιρολατρικά την επιβεβαίωση του τέλους της συντεταγμένης πολιτειακά εθνικής συλλογικότητας ή θα αναλάβουμε ως κοινωνία τις τύχες μας, αίροντας το καθεστώς της διπλής -εσωτερικής και εξωτερικής- κατοχής που κατά παράδοση κατατρώει τις σάρκες μας. Για να επέλθει η λύτρωση, οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι ένας μόνο τρόπος υπάρχει: να ανακτήσουμε τη θεσμοθετημένη μας συλλογικότητα ως εταίροι της πολιτείας, να εναρμονίσουμε επομένως το δυναστικό κράτος της νεοτερικότητας με την ανθρωποκεντρική μας ιδιοσυστασία. Η πολιτεία της κοινωνίας/δήμου -και όχι του κράτους/πολιτείας- βρίσκεται πίσω από τη μεγαλουργία και τη μακροημέρευση του ελληνισμού. Με αυτή και μόνο θα διασωθεί και σήμερα.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Επίκαιρα - Ημερομηνία δημοσίευσης: 220/01-01-14