Ένας άλλος κόσμος, ο ισλαμικός

Παναγιώτης Ήφαιστος*

Μόλις κυκλοφόρησε το νέο και εξαιρετικά σημαντικό βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου “Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες. Η επίδραση της ισλαμικής και της δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική” (εκδόσεις Ποιότητα, Μάρτιος 2011). Πριν δύο περίπου χρόνια μερικοί ακαδημαϊκοί προτείναμε δημοσίως να μεταφραστούν στην ελληνική γλώσσα τα δύο βιβλία του καθηγητή Αχμέτ Νταβούτογλου, νυν τούρκου υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας. Ορθολογιστικά σκεπτόμενοι είπαμε ότι καλό είναι οι Έλληνες να έχουν μια ακριβή γνώση για την Τουρκία διαβάζοντας τους ίδιους τους ηγέτες τους. Ο Νταβούτογλου, ως γνωστόν, εδώ και μία τουλάχιστον δεκαετία ήταν ο πνευματικός και διπλωματικός μέντορας των Ερντογάν και Γκιουλ.

Πριν λίγους μήνες είχε κυκλοφορήσει το “στρατηγικό βιβλίο” του Νταβούτογλου με τίτλο “Στρατηγικό βάθος, η διεθνής θέση της Τουρκίας” (εκδόσεις Ποιότητα, Μάιος 2010). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το “Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες” είναι το πνευματικό και κοσμοθεωρητικό υπόβαθρο του νεο-οθωμανισμού και το “Στρατηγικό βάθος” το σημερινό εγχειρίδιο διπλωματίας που επιχειρεί να το εφαρμόσει. Είναι χαρακτηριστικό πάντως ότι αμέσως μετά την κυκλοφορία του “Στρατηγικού βάθους” οι θέσεις του Αχμέτ Νταβούτογλου σχολιάστηκαν εκτενώς και αποτέλεσαν, ομολογουμένως, ένα πολύ σημαντικό βιβλιογραφικό και πολιτικοστοχαστικό γεγονός. Δεκάδες χιλιάδες σχόλια στον ελληνικό Τύπο και στο διαδίκτυο καταμαρτυρούν το ενδιαφέρον των Ελλήνων για τις αυθεντικές, γνήσιες και αληθινές τουρκικές θέσεις. Οι Έλληνες θεωρούν πλέον ανυπόφορη την προπαγάνδα, τους κατευνασμούς και τις πολλές φήμες για επικείμενες υποχωρήσεις που, αν γίνουν, θα αναιρέσουν ουσιαστικά την ελληνική εθνική ανεξαρτησία.

Το βιβλίο “Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες” συγκρίνει την ισλαμική κοσμοθεωρία με την κλασική εποχή, τον χριστιανισμό, τη Δύση και τον μοντερνισμό. Για όποιους ενδιαφέρονται για την απέραντη Ανατολή, όπου ζουν 1,5 δισεκατομμύριο μουσουλμάνοι, και για την “άλλη” ισλαμική Τουρκία, η οποία στέκεται ολόρθη απέναντι απειλώντας μας, είναι ένα κυριολεκτικά συγκλονιστικό κείμενο. Είναι βαθύτερων προεκτάσεων, εξάλλου, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την Ευρώπη. Καταμαρτυρεί έναν άλλο κόσμο και μια άλλη κοσμοθεωρία. Συγκρινόμενη με οτιδήποτε θεωρείται δυτικός πολιτισμός, από τον Πλάτωνα μέχρι σήμερα, είναι μια κάθετα αντίθετη και διαφορετική κοσμοαντίληψη.

Σεβόμαστε κάθε θρησκευτικό δόγμα και κάθε μεταφυσική πίστη, σίγουρα και την ισλαμική. Αυτό όμως δεν μας εμποδίζει να πούμε πως η θεοκεντρική κοσμοαντίληψη πνευματικά δεν μας εκφράζει και πως όταν αποτελεί μεταμφίεση (νεο-οθωμανικών) ηγεμονικών αξιώσεων θα πρέπει να μας βρίσκει απέναντι.

Ας το ξεκαθαρίσουμε: σε αντίθεση με πολλές συναισθηματικές τοποθετήσεις, δική μας εκτίμηση είναι πως ο επικεφαλής της διπλωματίας της Τουρκίας, ενός από τα ισχυρότερα κράτη της περιμέτρου της Ευρασίας, του οποίου όλοι οι ηγέτες δεν διστάζουν να διακηρύττουν ηγεμονικές αξιώσεις, είναι ένας επιδέξιος πολιτικός στοχαστής. Ο νεο-οθωμανισμός ως ηγεμονικό δόγμα, το οποίο παρά τον κεμαλισμό υπέβοσκε πάντοτε στα θεμέλια του νεοτουρκικού κράτους, βρήκε στον Νταβούτογλου έναν δεξιοτέχνη ιδεολογικοπολιτικό εκλογικευτή και τώρα, όπως φαίνεται, έναν δεξιοτέχνη διπλωμάτη. Το δίδυμο Ερντογάν και Νταβούτογλου, επιπλέον, παρά τη ριψοκίνδυνη γι’ αυτούς εσωτερική και διπλωματική σχοινοβασία, είναι υπολογίσιμοι αντίπαλοι όταν μας απειλούν.

Αναλαμβάνουν πολλά ρίσκα και ίσως καταπέσουν παταγωδώς διαλύοντας το νεοτουρκικό κράτος. Μέχρι τότε όμως μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες ζημιές. Γι’ αυτό χρειάζεται γνώση, προσοχή και άμυνα. Η ανάλυση του βιβλίου “Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες” δείχνει ακόμη ότι έστω και αν αποχωρήσουν οι Ερντογάν και Νταβούτογλου, οι νεο-οθωμανικές τάσεις που ενσαρκώνουν είναι εγγενείς και βαθιά ριζωμένες στην ισλαμική κοσμοθεωρία της πλειονότητας των τούρκων πολιτών.

Ο Νταβούτογλου, ως ένας επιδέξιος αναλυτής της στρατηγικής, είναι -εκτιμώ- ευαίσθητος στο κόστος. Στη στρατηγική ανάλυση, η ευαισθησία ενός κράτους στην πλάστιγγα του κόστους και του οφέλους ονομάζεται “ορθολογισμός”. Σημαίνει ότι αν οι ελληνικές στάσεις κρατούν σε ισορροπία την πλάστιγγα κόστους - οφέλους, ο Νταβούτογλου θα πάρει τα σωστά μηνύματα. Και αυτό είναι που χρειάζεται να κάνουν οι Έλληνες: να εξηγήσουν στους ισλαμιστές νεότουρκους πως θα βλαφτούν ανεπανόρθωτα αν πιστέψουν πως μπορούν να εκμεταλλευτούν τις περαστικές δυσκολίες μας για να βλάψουν τα ζωτικά συμφέροντά μας.

Ο συνδυασμός τουρκικού αναθεωρητισμού και ελληνικού κατευνασμού οδηγεί αμφότερα τα κράτη σε επικίνδυνο αδιέξοδο και σε σύγκρουση. Γιατί καμιά ζωντανή κοινωνία δεν θα δεχθεί να βλαφτούν τα ζωτικά της συμφέροντα. Και μπορεί οι πολιτικοί μας να έχουν “κατορθώσει” να προκαλέσουν οικονομική πτώχευση στο νεοελληνικό κράτος, πλην η ελληνική κοινωνία ήταν, είναι και θα είναι ζωντανή και έτοιμη να υπερασπιστεί τα ιερά και τα όσιά της. Η ιστορία αυτό διδάσκει όσον αφορά τους Έλληνες, αλλά και όλα τα έθνη. Δεν αποκλείεται βέβαια, αν συνεχίσουμε τους κατευνασμούς, η Τουρκία να το εκμεταλλευτεί και να αρπάξει κατιτί στο τόξο Θράκη - Αιγαίο - Κύπρος, πλην αυτό αναπόδραστα θα αποβεί η αρχή του τέλους του νεοτουρκικού κράτους, τις αντιθέσεις του οποίου εμμέσως πλην σαφώς και ο ίδιος ο Νταβούτογλου περιγράφει στο “Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες” όταν αντιπαραθέτει τη δική του ισλαμική κοσμοθεωρία στην κάθετα διαφορετική κεμαλική κρατική αντίληψη.

Το άμεσο ζήτημα, όπως τίθεται, είναι οι ισλαμιστές νεότουρκοι να πάρουν το σωστό μήνυμα: τα έθνη, ακόμη και ξυπόλητα, προκαλούν μεγάλες ζημιές στους επιτιθέμενους. Ο ίδιος ο Νταβούτογλου εξάλλου, ως ακαδημαϊκός και ως γνώστης της ιστορίας, έπρεπε να γνωρίζει ότι η Ελλάδα δεν εκμηδενίζεται εύκολα. Όπως και να έχει, οι Έλληνες θα ανασυνταχθούν και θα αμυνθούν. Με όρους στρατηγικής ανάλυσης, όσον αφορά την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή, οι κατευνασμοί της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας οδηγούν αμφότερα τα κράτη σε επικίνδυνα μονοπάτια. Αυτές όμως είναι “επιστημονικές συμβουλές” προς τους Τούρκους. Την πρωτοβουλία την έχουν οι πολιτικοί ηγέτες. Ας διαβάσουν προσεκτικά τα βιβλία του Νταβούτογλου, για να καταλάβουν ότι ποτέ δεν είναι αργά. Για να καταλάβουν καλύτερα πως πρέπει να μεταδώσουν τα σωστά, ορθολογιστικά και αποτρεπτικά μηνύματα στον απέναντι, εμπράγματα αρπακτικό γείτονά μας. Εδώ βέβαια μιλάμε για το πολιτικό σκέλος των αναλύσεων του Νταβούτογλου. Στο πεδίο των επιστημονικών ελέγχων οι θεολόγοι, οι νεοτερικοί φιλόσοφοι, οι ιστορικοί των ιδεών και όλοι οι άλλοι καλοπληρωμένοι από το κράτος πανεπιστημιακοί, λογικά έχουν πολλά να πουν.

 

* Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων - Στρατηγικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιώς www.ifestosedu.gr

Αναδημοσίευση από τη Μακεδονία - Ημερομηνία δημοσίευσης: 10-03-11