Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ: Η απειλή κατάρρευσης του δολαρίου, τα προβληματικά οικονομικά μεγέθη των Η.Π.Α., η δεύτερη ποσοτική διευκόλυνση, ο κίνδυνος διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πιθανότητες χρεοκοπίας της Ελλάδας και οι απαντήσεις για την κρίση
Βασίλης Βιλιάρδος*
“Το μεγαλύτερο ίσως ερώτημα σήμερα, το οποίο απασχολεί τους Έλληνες Πολίτες, είναι τετραπλό: (α) Μπορούσε να γίνει κάτι από την αρχή του έτους (2009) μέχρι τον Οκτώβριο, για να μην βρεθούμε σε τόσο δύσκολη θέση; (β) Η προσέγγιση της ΕΕ, του ΔΝΤ και άλλων οργανισμών, ως περίπου «επαίτες», δεν ήταν αφενός μεν αναξιοπρεπής, αφετέρου δε «αντιπαραγωγική», δημιουργώντας μία κατάσταση χωρίς διέξοδο; (γ) Αφού φαίνεται ότι πήραμε τον κατήφορο, χωρίς επιστροφή, ποιες θα είναι οι εξωτερικές συνέπειες της αδυναμίας μας (πνευματικής, ηθικής, πολιτικής, οικονομικής), οι οποίες ακόμη διαγράφονται σχετικά ασαφείς στον ορίζοντα, αλλά σύντομα θα εμφανισθούν, ψυχρές και ανελέητες, ενώπιον μας; (δ) Υπάρχει διέξοδος τώρα, όταν ο κόσμος είναι τρομοκρατημένος - εδικά μετά τον απίστευτο προεκλογικό εκβιασμό, όπου σχεδόν όλοι οι Έλληνες αισθάνθηκαν βαθιά ντροπή, σε συνδυασμό με έναν γεμάτο θυμό φόβο;”
Επιλέγοντας συνειδητά να ξεκινήσουμε από το τελευταίο μέρος του τετραπλού ερωτήματος, θεωρούμε ότι κατ’ αρχήν, η όποια διέξοδος από το σημερινό στάδιο της κρίσης, δεν αφορά πλέον μόνο την Ελλάδα – ενώ φυσικά προϋποθέτει αισιοδοξία, θάρρος, τόλμη, «επάρκεια» και κανενός είδους «πολιτικούς» εκβιασμούς εκ μέρους τόσο της Πολιτείας, όσο και των Πολιτών της. Ειδικότερα, έχουμε την άποψη ότι είμαστε αντιμέτωποι με τις εξής τρεις, εξαιρετικά επικίνδυνες «συστημικές» απειλές:
(α) Με την απειλή μίας ανεξέλεγκτης κατάρρευσης του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, του δολαρίου δηλαδή, αφενός μεν σαν αποτέλεσμα της τεράστιας κρίσης που βιώνουν σήμερα οι Η.Π.Α., αφετέρου λόγω της ισχυροποίησης των «νομισματικών» ανταγωνιστών τους (Κίνα, Γερμανία). Είναι αυτονόητο βέβαια το ότι, τυχόν κατάρρευση του δολαρίου θα συμπαρασύρει τόσο τις Η.Π.Α., όσο και όλο τον υπόλοιπο κόσμο σε μία τρομακτική, σε μία πρωτόγνωρα καταστροφική «περιπέτεια», ανυπολόγιστων διαστάσεων (άρθρο μας).
Δυστυχώς, οι δύο λύσεις που προτάθηκαν από τις Η.Π.Α. στην τελευταία σύνοδο κορυφής των G20 (τοποθέτηση ορίων στα πλεονάσματα των εξωτερικών ισοζυγίων, σύνδεση των νομισμάτων με τα θεμελιώδη μεγέθη των οικονομιών τους), ουσιαστικά δεν υιοθετήθηκαν - επειδή τόσο η Γερμανία, όσο και η Κίνα αντέδρασαν, εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία της υπερδύναμης και προασπίζοντας «εγωκεντρικά» τα δικά τους συμφέροντα.
Ο έλεγχος δε των κινήσεων των κεφαλαίων, ο οποίος έγινε αποδεκτός στη Σεούλ, ελάχιστα θα συνδράμει στην αντιμετώπιση της μητέρας των κρίσεων – ενώ έχει προβλεφθεί ήδη από τη Βραζιλία, η οποία θα επιβάλλει νέους φόρους (15% φόρο εισοδήματος επί τον κρατικών ομολόγων, τα οποία αγοράζονται από ξένους επενδυτές), με στόχο να σταματήσει την καταστροφική για τις εξαγωγές της κερδοσκοπική ανατίμηση του νομίσματος της (7% από τον Ιούνιο του 2010), παρά τον υψηλό πληθωρισμό.
(β) Με την απειλή διάλυσης της Ευρωζώνης (κατ’ επέκταση της ΕΕ), εάν δεν ακολουθήσει έγκαιρα η δημοσιονομική ενοποίηση της – πριν ακόμη δηλαδή προσβληθεί από τον κινεζικό ιό της αποβιομηχανοποίησης, πριν επιβληθεί το ΔΝΤ στις αδύναμες οικονομίες του Νότου (συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Βρετανίας και της Ιρλανδίας), πριν χρεοκοπήσει ανεξέλεγκτα κάποια χώρα-μέλος της Ευρωζώνης, καθώς επίσης πριν «πυρποληθεί» ολοσχερώς η οικονομική βιωσιμότητα της πλειοψηφίας των κρατών της ΕΕ, από την ηγεμονική Γερμανία (στην οποία η αύξηση της παραγωγικότητας γίνεται εις βάρος των εργαζομένων της, αφού οι αμοιβές τους είναι κατά πολύ κατώτερες της απόδοσης τους – γεγονός που επιταχύνει την αποβιομηχανοποίηση των υπολοίπων «εταίρων» της Γερμανίας, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω).
(γ) Με την απειλή χρεοκοπίας (στάσης πληρωμών) της Ελλάδας, σαν αποτέλεσμα της ελλειμματικής, ερασιτεχνικής διαχείρισης των οικονομικών της, εκ μέρους τόσο της σκιώδους, όσο και των επίσημων κυβερνήσεων της. Μία ενδεχόμενη βέβαια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία της Ελλάδας (της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας κλπ), θα προκαλούσε μία επικίνδυνη «αλυσιδωτή αντίδραση» εντός και εκτός της Ευρωζώνης, με αποτελέσματα που είναι αδύνατον να προδιαγραφούν. Πόσο μάλλον όταν το «πείραμα» της αποκρατικοποίησης της εξουσίας, κατά το αμερικανικό «πρότυπο», επιχειρείται για πρώτη φορά από το ΔΝΤ σε μία χώρα της Ευρωζώνης.
Οι παραπάνω απειλές, κατά σειρά επικινδυνότητας, αναδεικνύουν το μέγεθος των αλληλένδετων προβλημάτων, με τα οποία είναι αντιμέτωπη όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά ολόκληρος ο πλανήτης – στα πλαίσια της ασύμμετρης παγκοσμιοποίησης, στην οποία έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν. Ειδικά όσον αφορά τη χώρα μας, θεωρούμε ότι τα σημερινά αδιέξοδα οφείλονται περισσότερο στα τελευταία τριάντα χαμένα χρόνια και πολύ λιγότερο στην παγκόσμια συγκυρία – η οποία παραδόξως θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά, στην επίλυση των χρόνιων αδυναμιών της Ελλάδας.
Κλείνοντας την εισαγωγή μας, οφείλουμε να τονίσουμε ότι, δεν πρέπει κανείς να συγχέει τους Αμερικανούς Πολίτες με το Καρτέλ της Wall Street και των τραπεζών (το οποίο ουσιαστικά κυβερνάει την υπερδύναμη), ούτε τους Γερμανούς Πολίτες με τη σκιώδη κυβέρνηση των βιομηχάνων της χώρας, οι οποίοι εκφράζονται μέσω του εκάστοτε καγκελαρίου. Επίσης όχι τους Κινέζους Πολίτες με την απολυταρχική διακυβέρνηση τους – πόσο μάλλον τους Έλληνες, με τους όποιους διεφθαρμένους πολιτικούς των τελευταίων 30 ετών.
Η ΑΠΕΙΛΗ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΔΟΛΑΡΙΟΥ
Ένα νόμισμα είναι τόσο ισχυρό, όσο και η Οικονομία που «εκπροσωπεί» - ενώ επηρεάζεται πολύ λιγότερο από τις όποιες εξωτερικές συνθήκες, από όσο συνήθως πιστεύεται. Έτσι λοιπόν, η «προειδοποίηση» (warning) της κινεζικής εταιρείας αξιολόγησης Dagong Global Credit Rating, σε σχέση με το δολάριο, θα είχε πολύ μικρή σημασία, εάν η Οικονομία των Η.Π.Α. ήταν υγιής (ίσως οφείλουμε να εκφράσουμε εδώ την απορία μας, διαπιστώνοντας ότι ακόμη και η Κίνα διαθέτει πλέον δικές της εταιρείες αξιολόγησης, σε αντίθεση με την ΕΕ, η οποία «άγεται και φέρεται» από τις «τρείς αδελφές»).
Επειδή όμως δυστυχώς δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού το Καρτέλ έχει σχεδόν απομυζήσει το άλλοτε «καπιταλιστικό σφρίγος» της υπερδύναμης, μετατρέποντας το αμερικανικό όνειρο σε σκοτεινό εφιάλτη, η κινεζική αναφορά «ήχησε» μάλλον σαν την τελευταία προειδοποίηση ενός τρομακτικού σεναρίου, το οποίο θα έπρεπε πάση θυσία να αποφευχθεί – αν και ολόκληρος ο κόσμος πρέπει ήδη να πάρει τα μέτρα του, για εκείνη την περίπτωση που δεν θα «ξεπεραστεί» τελικά το μοιραίο.
«Το δολάριο κρέμεται από μία λεπτή κλωστή», αναφέρει η δεκασέλιδη έκθεση της κινεζικής εταιρείας, συνεχίζοντας: «Η εξαιρετικά επεκτατική πολιτική της Fed απειλεί να μειώσει την ελκυστικότητα των επενδυτικών προϊόντων σε δολάρια, για όλους τους ξένους επενδυτές.... Σε τελική ανάλυση, η υποτίμηση του δολαρίου υποδηλώνει ότι, η ικανότητα αποπληρωμής των υποχρεώσεων των Η.Π.Α. ευρίσκεται λίγο πριν από την κατάρρευση της....Το αποτέλεσμα ενός τέτοιου ενδεχομένου θα ήταν ένα αθεράπευτο χάος στο διεθνές νομισματικό σύστημα...».
Προφανώς, όταν μία τέτοια έκθεση προέρχεται από τον μεγαλύτερο δανειστή των Η.Π.Α. (τα τελευταία χρόνια, ο μεγαλύτερος αγοραστής των αμερικανικών ομολόγων δημοσίου ήταν η People’s Bank of China), όχι μόνο δεν συμβάλλει στην επίλυση του προβλήματος αλλά, αντίθετα, το επιδεινώνει τα μέγιστα. Εκτός αυτού, η πιστοληπτική ικανότητα των Η.Π.Α. εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την Κίνα – ειδικότερα, από τη διάθεση/θέληση/κίνητρα της να συνεχίσει να χρηματοδοτεί περαιτέρω τα τεράστια αμερικανικά ελλείμματα.
Ας μην ξεχνάμε ότι, ακόμη και οι «αγγλοσαξονικές» εταιρείες αξιολόγησης στο παρελθόν, όπως η Standard & Poor’s, έδωσαν την κορυφαία αξιολόγηση στις Η.Π.Α. (ΑΑΑ) μόνο υπό την προϋπόθεση της διατήρησης του δολαρίου σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Εάν το δολάριο έχανε αυτή τη θέση, εάν δηλαδή οι Η.Π.Α. δεν θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν στο δικό τους νόμισμα, με τα σημερινά, εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια, τότε η πιστοληπτική τους αξιολόγηση θα βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο.
Στην περίπτωση όμως που η Κίνα δεν θα ήταν πρόθυμη να συνεχίσει να αγοράζει ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, το δολάριο θα έχανε τη θέση του σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και οι Η.Π.Α. θα έχαναν την κορυφαία αξιολόγηση της πιστοληπτικής τους ικανότητας – με αποτέλεσμα να αυξηθούν άμεσα τα επιτόκια του δημοσίου (και ιδιωτικού) χρέους της. Η Fed θα αναγκαζόταν τότε να επέμβει για πολλοστή φορά με «πληθωριστικά δολάρια», οπότε θα ακολουθούσαν περαιτέρω «απομειώσεις» των στοιχείων ενεργητικού των αμερικανικών τραπεζών, θα έπρεπε να διασωθούν ακόμη περισσότερες τράπεζες από το κράτος (φορολογουμένους), επίσης ασφαλιστικές εταιρείες κοκ.
Επί πλέον, πολλές κεντρικές τράπεζες στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες διατηρούν υψηλά αποθέματα σε δολάρια, θα έπρεπε να αυξήσουν τα κεφάλαια τους, για να αντισταθμίσουν την πτώση (υποτίμηση) του δολαρίου - οπότε θα επακολουθούσε μία τεράστια χρηματοπιστωτική κρίση η οποία, σε συνδυασμό με ένα απίστευτο συναλλαγματικό χάος, θα οδηγούσε στην πλήρη αποσταθεροποίηση ολόκληρο τον πλανήτη.
ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
Αν και το παραπάνω σενάριο είναι τρομακτικό, δεν μπορεί παρά να επικρατήσει αργά ή γρήγορα, εάν η αμερικανική οικονομία δεν κατορθώσει να θεραπεύσει σύντομα τα τεράστια προβλήματα της. Η πρόσφατη δε απόφαση της Fed να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη ρευστότητα, με 600 δις $ καθαρά (Quantitative Easing 2), αφενός μεν απλά καθυστερεί το μοιραίο, αφετέρου τοποθετεί εναντίον των Η.Π.Α. ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο. Είναι όμως σε θέση να λύσει ειρηνικά τα προβλήματα της η υπερδύναμη και πόσον καιρό έχει αλήθεια στη διάθεση της; Τα μεγέθη που ακολουθούν είναι αποκαλυπτικά:
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Βασικά μεγέθη της αμερικανικής οικονομίας
| Μεγέθη | Εξέλιξη |
| Δημόσιο χρέος | Μέση αύξηση 3,2 δις $ ανά ημέρα, από το 2006 |
| Άνεργοι | Αύξηση κατά 7.300 ημερησίως, από το 2008 |
| Βιομηχανία | Απώλεια 1.400 βιομηχανικών θέσεων εργασίας ημερήσια (2006) |
Πηγή: Spiegel
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Όπως φαίνεται καθαρά από τον Πίνακα Ι, η αρνητική εξέλιξη των μεγεθών της αμερικανικής οικονομίας είναι τρομακτική – μία κατάσταση που μάλλον θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο, όταν το δημόσιο χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ, ξεπεράσει το κρίσιμο σημείο, το οποίο για τη συγκεκριμένη χώρα (διαφέρει από κράτος σε κράτος) είναι το 90%. Στην περίπτωση που συμβεί κάτι τέτοιο, έχουμε την άποψη ότι, αφενός μεν το Κεφάλαιο (πολυεθνικές κλπ) θα εγκαταλείψει μαζικά τη χώρα, «μεταναστεύοντας» στην Ασία, αφετέρου δε θα ακολουθήσουν τεράστιες αναταραχές και εξεγέρσεις, εντός της πολυπολιτισμικά «ευαίσθητης» αμερικανικής κοινωνίας – πιθανότατα όταν η ανεργία ξεπεράσει το «όριο ανοχής» της, το οποίο τοποθετείται στο 12% (επίσημος δείκτης).
Περαιτέρω, παρά το ότι η ανεργία τώρα υπολογίζεται επίσημα στο 10%, εάν συμπεριλάβει κανείς αυτούς που έχουν σταματήσει να αναζητούν εργασία και δεν δηλώνονται πουθενά, φαίνεται να πλησιάζει το 20%. Μόνο το Σεπτέμβριο χάθηκαν 100.000 θέσεις εργασίας, με αποτέλεσμα να κατηγορείται ο αμερικανός πρόεδρος με τα παρακάτω προσβλητικά λόγια: «Η Αμερική κυβερνάται από ένα φάντασμα. Η ισχυρότερη χώρα του κόσμου καθοδηγείται από τα όνειρα ενός ιθαγενή της φυλής των Luo, από τη δεκαετία του ’50» (D’ Souzas). Ο επόμενος Πίνακας είναι επίσης χαρακτηριστικός:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Εξέλιξη δημοσίου χρέους σε τρις $, Δημόσιο χρέος σε ποσοστά του ΑΕΠ, έλλειμμα (πλεόνασμα) σε τρις $
| Έτος | Δημόσιο Χρέος | Δημόσιο Χρέος/ΑΕΠ | Έλλειμμα |
| 1981 | 1,0 | 32,5% | -0,08 |
| 1985 | 1,8 | 43,8% | -0,21 |
| 1990 | 3,2 | 55,9% | -0,22 |
| 1995 | 4,9 | 67,0% | -0,16 |
| 2000 | 5,6 | 57,3% | +0,24 |
| 2005 | 7,9 | 63,5% | -0,32 |
| 2009 | 11,9 | 83,4% | -1,41 |
| 2010* | 13,8 | 94,0% | -1,42 |
| 2011* | 15,1 | 100,0% | -1,27 |
* Πρόβλεψη της αμερικανικής κυβέρνησης
Πηγή: Spiegel
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Σημείωση: Το χρέος των νοικοκυριών στη χώρα πλησιάζει τα 14 τρις $ (100% του ΑΕΠ), ενώ έχει 20πλασιασθεί, σε σχέση με τη δεκαετία του ’70.
Από τον Πίνακα ΙΙ τεκμηριώνονται, μεταξύ άλλων, τα καταστροφικά αποτελέσματα της εφαρμογής του νεοφιλελευθερισμού, του κυρίαρχου δόγματος καλύτερα του μονοπωλιακού καπιταλισμού, στις Η.Π.Α. - από τον τότε πρόεδρο Ronald Reagan, για τον οποίο το κράτος δεν αποτελούσε τη λύση για τα προβλήματα, αλλά ήταν το ίδιο πρόβλημα (ως γνωστόν, «απελευθέρωσε» τις αγορές, άνοιξε τα κλειστά επαγγέλματα, αποκρατικοποίησε ακόμη και τις κοινωφελείς επιχειρήσεις, ενίσχυσε τα μέγιστα το Κεφάλαιο, το οποίο σήμερα προσπαθεί να διαφύγει στην Ασία από την «έξοδο κινδύνου», μείωσε τους ανώτατους φορολογικούς συντελεστές από το 70% στο 28% κλπ). Στην εποχή του δόθηκε τεράστια σημασία στον τραπεζικό κλάδο, ο οποίος διπλασίασε έκτοτε την κερδοφορία του – ενώ πριν τη χρηματοπιστωτική κρίση, το 40% των κερδών όλων των αμερικανικών επιχειρήσεων προερχόταν από τον τραπεζικό τομέα.
Η μοναδική θετική περίοδος (πλεόνασμα) ήταν επί της δεύτερης προεδρίας του Bill Clinton – η χειρότερη επί B Obama. Εδώ οφείλουμε να επισημάνουμε την επίδραση των επιτοκίων στο δανεισμό, αφού το βασικό επιτόκιο της Fed μειώθηκε από περίπου 18% τη δεκαετία του ’80, στο 0% - 0,25% σήμερα («επιτρέποντας» ουσιαστικά, αν όχι εσκεμμένα από το κτήνος, μία αντίστοιχη με την Ελλάδα και πολλές άλλες χώρες, υπερχρέωση της υπερδύναμης). Λόγω του ότι δε ο χειρισμός της οικονομίας μέσω των βασικών επιτοκίων έχει εξουδετερωθεί (το επιτόκιο θα έπρεπε να είναι αρνητικό, στο -6% ίσως, κάτι που όμως δεν είναι εφικτό), η Fed αναγκάσθηκε να χρησιμοποιήσει το «εργαλείο» της πιστωτικής επέκτασης, επεμβαίνοντας ενεργά (αντισυμβατικά) στη λειτουργία της αγοράς. Έτσι, από το 2008 αυξήθηκε το ενεργητικό της κατά 1,4 τρις $, υπερδιπλασιαζόμενο (είναι ίσως σήμερα η πιο επικίνδυνη τράπεζα στον κόσμο).
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: Απασχολούμενοι εργάτες στη μεταποίηση (Βιομηχανία) σε εκ., ποσοστό ανεργίας σε μεσοσταθμικά ποσοστά πενταετίας.
| Έτος | Απασχολούμενοι στη Βιομηχανία | Ποσοστό ανεργίας |
| 1980* | 18,7 | 7,7% |
| 1985 | 17,8 | 10,7% |
| 1990 | 17,7 | 6,5% |
| 1995 | 17,2 | 7,5% |
| 2000 | 17,3 | 5,7% |
| 2005 | 14,2 | 7,0% |
| 2010** | 11,8 | ***15,1% |
* Το 20,7% των συνολικά εργαζομένων
** Το 9% των συνολικά εργαζομένων (πρόβλεψη)
*** Πρόβλεψη ΟΟΣΑ
Πηγή: ΟΟΣΑ
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Από τον Πίνακα ΙΙΙ φαίνεται η τεράστια αποβιομηχανοποίηση των Η.Π.Α., ειδικά μετά το 2000 (φούσκα του διαδικτύου), γεγονός που σημαίνει ότι ακόμη και αν υποτιμηθεί το δολάριο, πολύ δύσκολα θα αυξηθούν οι αμερικανικές εξαγωγές, «ελλείψει» εξαγώγιμων προϊόντων. Εάν στα προβλήματα αυτά προσθέσουμε και μία νέα κρίση στην αγορά ακινήτων, με τις περαιτέρω προβλεπόμενες μειώσεις της αξίας τους, της τάξης του 15% (άρθρο μας), καθώς επίσης την απειλή των «διαδικτυακών καζίνο», οι ωρολογιακές βόμβες στα θεμέλια της υπερδύναμης είναι τουλάχιστον τρομακτικές.
ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ ΝΟΥΜΕΡΟ 2 (QUANTITATIVE EASING II)
Συνεχίζοντας, οι Η.Π.Α., στις οποίες ζουν 45 εκ. άνθρωποι πλέον κάτω από το κατώτατο όριο της φτώχειας, ενώ το 25% των παιδιών τρέφονται με κρατικά κουπόνια για δωρεάν φαγητό, δεν φαίνεται δυστυχώς να είναι σε θέση να καταπολεμήσουν ορθολογικά τα προβλήματα τους. Ακριβώς για το λόγο αυτό, παρά τις αντιδράσεις των υπολοίπων δυνάμεων του πλανήτη, η Fed αποφάσισε να ενισχύσει τη ρευστότητα ακόμη μία φορά, με την «ποσοτική διευκόλυνση νούμερο 2» (QE 2). Με βάση το συγκεκριμένο πρόγραμμα λοιπόν, θα αγοράζει, μέχρι τα μέσα του 2011, επί πλέον ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, λήξεως από 2 έως 10 έτη, αξίας 75 δις $ μηνιαία (συνολικά 600 δις $ καθαρά ή 800 δις $ μικτά).
Το νέο πρόγραμμα της Fed θεωρείται «εχθρικό» από όλες τις υπόλοιπες χώρες. Ο λόγος είναι το ότι, στην ήδη υπάρχουσα «καθαρή προσφορά» δολαρίων, ανάλογου ύψους με τα ετήσια ελλείμματα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών (-430 δις $ σήμερα), θα προστεθεί πιθανότατα μία νέα «εξαγωγή κεφαλαίων». Η «εξαγωγή» αυτή, η εκροή καλύτερα, θα είναι πιθανότατα αντίστοιχου ύψους με τα ελλείμματα (περί τα 500 δις $), επειδή η επί πλέον ρευστότητα που προσθέτει η Fed στο «κυκλοφοριακό σύστημα» δεν φαίνεται να απορροφάται από τους αμερικανούς καταναλωτές ή τις παραγωγικές επιχειρήσεις – οπότε θα κατευθυνθεί (επενδυθεί) στο εξωτερικό, πολλαπλασιάζοντας τα πληθωριστικά δολάρια.
Ουσιαστικά δηλαδή, για παράδειγμα καλύτερα, οι αμερικανικές επιχειρήσεις (θα) αγοράζουν με φρεσκοεκτυπωμένα δολάρια, με χαρτιά αμφιβόλου ποιότητας, υγιείς εταιρείες στο εξωτερικό, δανειζόμενες με 1% επιτόκιο και ανταλλάσσοντας τα επικίνδυνα δολάρια με άλλα νομίσματα – εξάγοντας έτσι τον πληθωρισμό σε ολόκληρο τον πλανήτη, όπως τρία χρόνια πριν εξήγαγαν τη χρηματοπιστωτική κρίση. Τα δάνεια τους δε αυτά, όταν θα πρέπει κάποτε να επιστραφούν, θα είναι ουσιαστικά πολύ λιγότερα - αφού θα έχει προηγηθεί μία μεγάλη υποτίμηση του δολαρίου (βλέπε επενδύσεις των αμερικανών «γκουρού» σε Γερμανία, Ελβετία, Κίνα κλπ). Φυσικά οι τοποθετήσεις σε επιλεγμένες μετοχές αμερικανικών εταιρειών, οι οποίες επεκτείνονται στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, είναι αρκετά συμφέρουσες, για τον ίδιο λόγο – υπό την προϋπόθεση της αποφυγής της μητέρας των κρίσεων, η οποία θα καταβαράθρωνε τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου.
Οι χώρες τώρα που θα κατευθυνθούν τα νέα δολάρια, είναι κυρίως εκείνες, με τις οποίες το εμπορικό ισοζύγιο των Η.Π.Α. είναι ελλειμματικό (Κίνα κλπ), αφού αυτές αναπτύσσονται με υψηλούς ρυθμούς. Οι κεντρικές τράπεζες τώρα των κρατών αυτών, για να εμποδίσουν μία ισχυρή ανατίμηση των νομισμάτων τους, η οποία θα μείωνε τη διεθνή ανταγωνιστικότητα τους, θα υποχρεωθούν να αγοράσουν τις τεράστιες ποσότητες των (πετρο) δολαρίων, αυξάνοντας τα συναλλαγματικά τους αποθέματα.
Μοναδική ίσως εξαίρεση αποτελεί η Ευρωζώνη, η οποία διατηρεί την ισοτιμία του Ευρώ χαμηλά, χωρίς να υποχρεώνεται να αγοράζει δολάρια – με τη βοήθεια των κρίσεων χρέους των ελλειμματικών κρατών της (Ιρλανδία, Ελλάδα, Πορτογαλία κλπ). Χάρη στην Ελλάδα λοιπόν αποφεύγει μέχρι σήμερα τον κίνδυνο, ενώ, σε περίπτωση ανάγκης, θα προστεθούν και κάποιες άλλες χώρες του Νότου.
Για παράδειγμα, αντί να αγοράσει η ΕΚΤ δολάρια, για να διατηρήσει χαμηλή την ισοτιμία του Ευρώ, όπως κάνουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, «προβάλλει» με έντεχνες ανακοινώσεις τις κρίσεις των ελλειμματικών χωρών της Ευρωζώνης - οπότε οι επενδυτές δεν τοποθετούνται μαζικά στο κοινό νόμισμα, με αποτέλεσμα να διατηρείται σταθερή η ισοτιμία του, χωρίς το κόστος αγοράς δολαρίων (προς όφελος κυρίως της Γερμανίας).
Ουσιαστικά, ο στόχος είναι μία ισοτιμία ευρώ/δολαρίου μεταξύ 1,25 και 1,45 έτσι ώστε, αφενός μεν να μην προβληματίζονται οι Γερμανοί εξαγωγείς, αφετέρου να μην ακριβαίνουν δυσανάλογα οι πρώτες ύλες, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη βιομηχανία – πετρέλαιο, μέταλλα κλπ. Η ανακοίνωση λοιπόν του υψηλοτέρου ελλείμματος της Ελλάδας για το 2009, τα «σκληρά μέτρα» που ανακοινώνονται από τον κ.Junger, όπως και τα πρόσφατα, αυξημένα προβλήματα της Ιρλανδίας, εξυπηρετούν τα μέγιστα τις εκτός ΕΕ εξαγωγές της Γερμανίας. Προφανώς δε, είναι προτιμότερο να εξάγει κανείς σε χώρες, το νόμισμα των οποίων είναι υποτιμημένο (Κίνα), παρά σε χώρες με υπερτιμημένο και επομένως επικίνδυνο νόμισμα (Η.Π.Α.).
Η ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΑΛΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΕ
Η οικονομική «ευρωστία» των ευρωπαϊκών κρατών διαφοροποιείται μεταξύ τους, όσο ποτέ άλλοτε μέχρι σήμερα – γεγονός που διαφαίνεται επίσης από την εξέλιξη των χρηματιστηριακών δεικτών τους. Για παράδειγμα, η Σουηδία εμφανίζει ανάπτυξη της τάξης του 4,4% για το 2010, με το χρηματιστήριο της να είναι 27% υψηλότερα από την αρχή του έτους - ενώ στην Ελλάδα «μαίνεται» η ύφεση, ύψους περί το 4%, με το χρηματιστήριο της εντελώς απαξιωμένο (μειωμένο περί το 30% από την αρχή του 2010). Όσον αφορά δε την Ευρωζώνη, μόνο η Γερμανία και η Αυστρία παρουσιάζουν ανάπτυξη το 2010 (τα χρηματιστήρια τους επίσης), ενώ ακόμη και η έντονα εξαγωγική Ολλανδία φαίνεται να παραμένει σε ύφεση.
Η μη ισορροπημένη εξέλιξη των οικονομιών της Ευρώπης έγινε φανερή με το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι προκλήθηκε από αυτήν. Η πραγματική αιτία της «ανισορροπίας», μεταξύ των ισχυρών και αδύναμων χωρών της ΕΕ, είναι κυρίως η διαφοροποιημένη ανταγωνιστικότητα τους. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, από το ξεκίνημα της Ευρωζώνης μέχρι πρόσφατα (1999 – 2008), το κόστος εργασίας ανά μονάδα, το κόστος παραγωγής καλύτερα ενός συγκεκριμένου προϊόντος, μειώθηκε στη Γερμανία κατά 5%, επειδή οι μισθολογικές αυξήσεις των γερμανών εργαζομένων «συγκρατήθηκαν» ανάλογα (κάτι που εφαρμοζόταν στις Η.Π.Α. από το 1978, αφού ο πραγματικός ετήσιος μισθός ήταν τότε 45.879 $, έναντι 45.123 $ το 2007 – με αποτέλεσμα η υπερβάλλουσα κατανάλωση των αμερικανών πολιτών να χρηματοδοτείται από τα ενυπόθηκα δάνεια, τα οποία στηρίζονταν στις εγγυήσεις της γνωστής φούσκας των ακινήτων).
Αντίθετα, στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, το κόστος εργασίας αυξήθηκε μεταξύ 25% και 30% - γεγονός που επιβάρυνε ανάλογα τα προϊόντα τους. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο λοιπόν, τα γερμανικά προϊόντα έγιναν πολύ πιο ελκυστικά για τους καταναλωτές, ενώ οι χώρες της Νότιας Ευρώπης έγιναν μη ανταγωνιστικές. Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη σταδιακή αποβιομηχανοποίηση τους, η οποία επιδεινώθηκε από την κινεζική επιδημία. Παρά το ότι λοιπόν συνηθίζουμε να κατηγορούμε τη χώρα μας, «θυματοποιούμενοι» ως συνήθως, η «διάρρηξη» του παραγωγικού ιστού της δεν οφείλεται μόνο στην «πολιτική διαφθορά» ή, έστω, στην «αναλγησία/οκνηρία» των Ελλήνων αλλά, κυρίως, στις παραπάνω εξωτερικές συνθήκες – ενώ δεν είναι δικό μας αποκλειστικά «προνόμιο», αφού συνέβη στην πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ (επίσης στις Η.Π.Α., με «δράστες» την Ιαπωνία στην αρχή και την Κίνα αργότερα).
Τα υπόλοιπα σοβαρά προβλήματα τώρα, με τα οποία ευρίσκονται αντιμέτωπες όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες (ελλείμματα, δημόσιο χρέος κλπ) είναι εν μέρει τα αποτελέσματα της απώλειας της ανταγωνιστικότητας τους. Ειδικά οι ελλειμματικές χώρες της Ευρωζώνης, μη έχοντας
(α) συναλλαγματικές δυνατότητες (υποτίμηση του νομίσματος τους για να μειώνουν πληθωριστικά το χρέος τους, για να ενισχύουν τις εξαγωγές και τον τουρισμό, μειώνοντας ταυτόχρονα τις εισαγωγές κλπ),
(β) νομισματικές δυνατότητες (αυτόνομη κεντρική τράπεζα για τη διαχείριση των επιτοκίων κ.ά.), καθώς επίσης
(γ) δημοσιονομικές δυνατότητες (η Ε.Ε. ζητούσε επίμονα την άμεση τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και τη μείωση των ελλειμμάτων, με όλα όσα όλα αυτά συνεπάγονται – περιορισμό των μισθών, λιτότητα, μειωμένη ζήτηση με το φόβο του αποπληθωρισμού κ.ά.),
είναι αδύνατον να εξέλθουν αυτόνομα από τα προβλήματα των οικονομιών τους (άρθρο μας). Μοναδική τους δυνατότητα είναι η μείωση των μισθών και/ή η απόλυση των εργαζομένων τους - κάτι που όμως εκβάλλει σε μία επικίνδυνη ύφεση, αν όχι σε στασιμοπληθωρισμό, σε συνδυασμό με έντονες κοινωνικές αναταραχές. Η ευθύνη της μεταπολεμικής Γερμανίας εν προκειμένω είναι ολοφάνερη (άρθρο μας), αφού μία νομισματική ένωση είναι αδύνατον να λειτουργήσει σωστά, εάν οι χώρες που τη συναποτελούν ενεργούν εγωιστικά, με στόχο το δικό τους αποκλειστικά συμφέρον.
Συνεχίζοντας, εκτός από το ότι η Ευρωζώνη είναι αδύνατον να παραμείνει ενωμένη, εάν δεν επιλυθούν τα προβλήματα της διαφορετικής ανταγωνιστικότητας των κρατών-μελών της, είναι επίσης αδύνατον να λειτουργήσει σωστά η ΕΚΤ. Κάποια στιγμή οφείλει να αποφασίσει σε ποιες ακριβώς χώρες θα προσαρμόσει, θα κατευθύνει καλύτερα την πολιτική της. Οι ισχυρές οικονομίες έχουν άμεση ανάγκη από υψηλότερα επιτόκια, έτσι ώστε να περιορίζονται οι πληθωριστικές πιέσεις από την ανάπτυξη τους. Αντίθετα, για τις αδύναμες οικονομίες, πόσο μάλλον για τις ελλειμματικές, απαιτούνται χαμηλά επιτόκια, έτσι ώστε να ενισχύονται τόσο οι καταναλωτές, όσο και οι επιχειρήσεις τους.
Εάν λοιπόν συνεχίσει να αναπτύσσεται η Ευρώπη με διαφορετική δυναμική, η ΕΚΤ θα έλθει αντιμέτωπη με το παραπάνω δίλημμα – όπου πιθανότατα, εάν δεν έχει εκλεγεί μέχρι τότε Γερμανός στην προεδρία της, θα προσαρμόσει την πολιτική της στην πλειοψηφία των αδύναμων οικονομιών (εάν τυχόν βέβαια εκλεγεί Γερμανός το 2011, η ΕΚΤ θα αυξήσει άμεσα τα επιτόκια της, προσαρμόζοντας τα στις ισχυρές οικονομίες, οπότε ο Ευρωπαϊκός Νότος θα καταστραφεί/υποδουλωθεί εντελώς).
Εν τούτοις, δεν υπάρχει ακόμη ανάγκη αύξησης των βασικών επιτοκίων, επειδή στις χώρες που αναπτύσσονται με ισχυρούς ρυθμούς, ο πληθωρισμός παραμένει χαμηλός. Παραδόξως δε, οι ασθενείς χώρες της Ευρώπης ενισχύουν έμμεσα την ανάπτυξη των ισχυρών – αφού τα χαμηλά επιτόκια της ΕΚΤ, τα οποία είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες των ελλειμματικών οικονομιών της ΕΕ, ωθούν ακόμη περισσότερο την ανάπτυξη των πλεονασματικών. Οι χώρες αυτές (κυρίως η Γερμανία), επειδή εξασφαλίζουν πολύ εύκολα χαμηλότοκα δανειακά κεφάλαια, (τόσο ο δημόσιος, όσο και ο ιδιωτικός τομέας τους) συνεχίζουν να επενδύουν - μειώνοντας ακόμη περισσότερο το κόστος παραγωγής και αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα τους.
Περαιτέρω, τόσο οι Σκανδιναβικές χώρες, όσο και η Γερμανία, στήριξαν την ανάπτυξη τους σε μεγάλο βαθμό (περί το 35%), εξάγοντας στις αναπτυσσόμενες οικονομίες του πλανήτη – κατευθύνοντας έντεχνα τη χρηματοδότηση από τις τράπεζες στις εξαγωγικές κυρίως επιχειρήσεις τους. Αντίθετα, οι χώρες που δεν κατάφεραν να εξάγουν στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, περιοριζόμενες στις αγγλοσαξονικές, δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τη χρηματοπιστωτική κρίση – συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, καθώς επίσης της Μ. Βρετανίας η οποία όμως, έχοντας το δικό της νόμισμα, μπορεί να κάνει χρήση των ίδιων «εργαλείων» με τις Η.Π.Α. (αύξηση της ρευστότητας, ποσοτικές διευκολύνσεις, διολίσθηση του νομίσματος κλπ).
Οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, αυτές δηλαδή που δεν είναι μέλη της Ευρωζώνης και ειδικά τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, έχουν επίσης διαφορετικά επίπεδα εξέλιξης μεταξύ τους – γεγονός που «αντικατοπτρίζεται» από τους δείκτες των χρηματιστηρίων τους. Το χρηματιστήριο της Εσθονίας αυξήθηκε κατά 65%, της Βουλγαρίας μειώθηκε κατά -20%, ενώ η Πολωνία εμφάνισε τη μεγαλύτερη πρόοδο από όλες τις άλλες. Η Ουκρανία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία ξέφυγαν (;) από τη χρεοκοπία με τη «βοήθεια» του ΔΝΤ, το οποίο όμως τις οδήγησε σε μία τεράστια ύφεση. Αντίθετα, τόσο η Πολωνία, όσο και οι χώρες της Βαλτικής, παρουσίασαν μία ισχυρότατη ανάπτυξη.
Ολοκληρώνοντας, ειδικά όσον αφορά την Ευρωζώνη, όπου η Γερμανία λειτουργεί δυστυχώς επεκτατικά, ενώ καμία χώρα-μέλος δεν έχει τη δυνατότητα να τυπώσει χρήματα, είναι απαραίτητη, είτε (α) η δημοσιονομική της ένωση, είτε (β) η «εκδίωξη» της Γερμανίας. Διαφορετικά θα διαλυθεί τόσο η Ευρωζώνη, όσο και ολόκληρη η Ενωμένη Ευρώπη - πολύ πιο σύντομα, από ότι φανταζόμαστε, ενδεχομένως εντός των επομένων δύο ετών (εάν βέβαια δεν «επιλέξει» την υποδούλωση της από τη Γερμανία, με διακοσμητικό «συνεργάτη» της τη Γαλλία).
Η ΑΠΕΙΛΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Σύμφωνα με τον Πίνακα ΙV που ακολουθεί, η Ελλάδα δεν πρόκειται να αποφύγει τη χρεοκοπία, εάν δεν μεσολαβήσει μία σημαντική διαγραφή δημοσίων χρεών, σε συνδυασμό με την αναδιάρθρωση των υπολοίπων (επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής, με χαμηλά επιτόκια).
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙV: ΑΕΠ, ύφεση, έλλειμμα και δημόσιο χρέος σε εκ. €
| Μεγέθη/έτη | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 |
| ΑΕΠ** | 237.494 | 227.994 | 222.066 | 224.508 | 229.223 | 234.037 |
| Ύφεση %* | -4,0% | -2,6% | 1,1% | 2,1% | 2,1% | |
| Έλλειμμα %** | -13,6% | -8,1% | -7,6% | -6,5% | -4,9% | -2,6% |
| Έλλειμμα | 32.299 | 18.467 | 16.877 | 14.593 | 11.231 | 6.084 |
| Δημ. Χρέος*** | 298.524 | 340.680 | 360.080 | 374.593 | 385.824 | 391.908 |
| Δημ. Χρέος/ΑΕΠ | 125% | 149% | 162% | 167% | 168% | 167% |
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών – Προσχέδιο προϋπολογισμού 2011
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
* Πρόβλεψη υπουργείου οικονομικών (η πρόβλεψη για το έλλειμμα 2009-2010 αναθεωρήθηκε ήδη προς το χειρότερο).
** Έλλειμμα με την εφαρμογή του προγράμματος, σύμφωνα με το υπουργείο – ΑΕΠ όχι από τους πίνακες, αλλά από την αφαίρεση της προβλεπόμενης από το υπουργείο ύφεσης, χωρίς την τεχνητή αύξηση του ΑΕΠ λόγω πληθωρισμού ή της ενδεχόμενης αναθεώρησης του, όπως συνέβη το 2006 (μαύρη οικονομία)
*** 2009, 2010 και 2011 σύμφωνα με το υπουργείο – 2012, 2013 και 2014 με πρόσθεση ελλειμμάτων
Σημείωση: Δεν υπολογίζουμε την επί πλέον επιδείνωση του ελλείμματος από τα δημόσια ιδρύματα, όπως ανακοινώθηκε.
Τα συνολικά ελλείμματα της Ελλάδας για την περίοδο 2010-2014 (Πίνακας ΙV), θα διαμορφωθούν (αισιόδοξα) στα 67,252 δις € (μάλλον θα ξεπεράσουν τα 80 δις €) τα οποία πρέπει επίσης να χρηματοδοτηθούν. Όμως, ακόμη και αν δεχθούμε ότι θα βρεθούν πρόθυμοι δανειστές, κάτι για το οποίο αμφιβάλλουμε, η εξόφληση των 110 δις € το 2014 ή, έστω, αργότερα, είναι εκτός κάθε πραγματικότητας.
Ταυτόχρονα, με δημόσιο χρέος στο 167% του ΑΕΠ (στην καλύτερη περίπτωση), είναι αδύνατον να δανεισθεί ποτέ η χώρα μας από τις αγορές – πόσο μάλλον με φυσιολογικά επιτόκια. Επομένως, εάν δεν ενεργήσει αμέσως, πολύ δύσκολα θα αποφύγει τη χρεοκοπία – σε καμία περίπτωση την ελεγχόμενη, καταλήγοντας προτεκτοράτο είτε της Γερμανίας (το πιθανότερο), είτε των Η.Π.Α.
Κάτι τέτοιο θα οφειλόταν βέβαια αποκλειστικά και μόνο στις μέχρι σήμερα κυβερνήσεις μας, αφού το μοναδικό μας πρόβλημα είναι το δημόσιο χρέος, σε συνδυασμό με τα ελλείμματα του προϋπολογισμού μας, οφειλόμενα κυρίως στη σπατάλη του κρατικού μηχανισμού – όταν οι περισσότερες άλλες χώρες της ΕΕ έχουν ταυτόχρονα προβλήματα τραπεζών (ιδίως η Γερμανία, στις τράπεζες της οποίας η Ιρλανδία χρωστάει άνω των 150 δις €), μεγάλες αναταράξεις στις αγορές ακινήτων (ιδίως η Ισπανία και η Ιρλανδία), ανεργία (Ισπανία), υψηλό συνολικό χρέος (Ιρλανδία, περί το 1.300% του ΑΕΠ), ελάχιστα περιουσιακά στοιχεία στην ιδιοκτησία του κράτους (Μ. Βρετανία), ανελαστικές δημόσιες δαπάνες (Πορτογαλία), αδυναμία ανάπτυξης (Ιταλία) κλπ.
ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
(α) Απαντώντας τώρα στο πρώτοι ερώτημα που θέσαμε στην αρχή του κειμένου μας, στο εάν θα μπορούσε δηλαδή να γίνει κάτι από την αρχή του έτους (2009) μέχρι τον Οκτώβριο, για να μην βρεθούμε σε τόσο δύσκολη θέση, έχουμε την άποψη ότι, εάν συγκρατούσαμε τους μισθούς και μειώναμε άμεσα τις δαπάνες του δημοσίου, εισάγοντας κάποιες ΔΕΚΟ στο χρηματιστήριο και εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα το δανεισμό μας για το επόμενο έτος, αφού γνωρίζαμε τι θα συνέβαινε διεθνώς (άρθρο μας), θα είχαμε αποφύγει τον κίνδυνο της χρεοκοπίας – παραμένοντας βέβαια σε «επικίνδυνα νερά», όπως και οι υπόλοιπες χώρες του Νότου, λόγω της αδύναμης ανταγωνιστικότητας μας. Φυσικά δεν έπρεπε σε καμία περίπτωση να προκηρύξουμε τις εκλογές του 2009, οι οποίες έδωσαν την προτελευταία βολή στην οικονομία μας (η χαριστική βολή δόθηκε τον Απρίλιο του 2010). Ο Πίνακας V που ακολουθεί τεκμηριώνει τη θέση μας, όσον αφορά την έκρηξη των δαπανών του δημοσίου και τις τεράστιες ευθύνες της Πολιτικής:
ΠΙΝΑΚΑΣ V: Διαφορά δαπανών μεταξύ 2006 και 2009
| ΕΤΟΣ | ΑΕΠ | ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ* | ΠΟΣΟΣΤΟ/ΑΕΠ |
| 2006 | 213.085 | 40.883 | 19,18% |
| 2009 | 240.150 | 59.098 | 24,60% |
| Αύξηση: 18.215 |
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
* Χωρίς τόκους και χρεολύσια
Από τον Πίνακα V, διαπιστώνεται η «έκρηξη» των πρωτογενών δαπανών του δημοσίου μέσα σε τρία μόλις έτη – τόσο σε απόλυτα μεγέθη, όσο και σε ποσοστιαία επί του εκάστοτε ΑΕΠ. Εάν δεν είχαν αυξηθεί οι δαπάνες κατά το τεράστιο ποσόν των 18 δις € τότε, με έσοδα 50 δις € και με τόκους 12 δις €, μηδενίζοντας τις δημόσιες επενδύσεις (έλλειμμα δημοσίων επενδύσεων 2009 ύψους 7,19 δις € !), θα είχαμε έλλειμμα κάτω από το 3% επί του ΑΕΠ μας! Προφανώς λοιπόν το πρόβλημα ευρίσκεται στις δαπάνες και όχι στην «ελλιπή φορολογική συνείδηση», ή όπου αλλού θα ήθελε να το «μεταθέσει» η πολιτική μας ηγεσία (κυρίως στην Πολιτεία επομένως και πολύ λιγότερο στους Πολίτες).
(β) Όσον αφορά τώρα το δεύτερο ερώτημα, το εάν δηλαδή η προσέγγιση της ΕΕ, του ΔΝΤ και άλλων οργανισμών, ως περίπου επαίτες, ήταν αφενός μεν αναξιοπρεπής, αφετέρου δε «αντιπαραγωγική», δημιουργώντας μία κατάσταση χωρίς διέξοδο, θεωρούμε ότι ισχύει απόλυτα - αφού ακόμη και τότε (τέλη του 2009) είχαμε αρκετές λύσεις στη διάθεση μας (εθνικά ομόλογα, περιορισμός των μισθών, μείωση των δημοσίων δαπανών, εκμετάλλευση της δημόσιας περιουσίας κλπ - άρθρο μας), ενώ εμείς ουσιαστικά «συμπεριλάβαμε» το ΔΝΤ στη «διάσωση» της Οικονομίας μας (άρθρο μας: Το χρονικό της αποτυχίας), κάτι που ίσως αποφύγει η Ιρλανδία.
(γ) Στο τρίτο ερώτημα, σύμφωνα με το οποίο θεωρείται ότι πήραμε τον κατήφορο, χωρίς επιστροφή, είναι πολύ δύσκολο να απαντήσουμε σε σχέση με το ποιες θα είναι ο εξωτερικές συνέπειες της αδυναμίας μας (πνευματικής, ηθικής, πολιτικής, οικονομικής), οι οποίες ακόμη διαγράφονται σχετικά ασαφείς στον ορίζοντα, αλλά σύντομα θα εμφανισθούν, ψυχρές και ανελέητες, ενώπιον μας. Αν και μπορούμε να υποθέσουμε κάποιες, αναλύοντας τις κινήσεις των γειτονικών χωρών και τις δικές μας (μη) «αντιδράσεις», περιοριζόμαστε στο ότι δεν πρόκειται να αποφύγουμε τις συνέπειες, εάν δεν λύσουμε άμεσα και ριζικά τα οικονομικά μας προβλήματα (διαγραφή μέρους των χρεών, 30-50%, και αναδιάρθρωση των υπολοίπων).
(δ) Προφανώς λοιπόν υπάρχει ακόμη διέξοδος για την Ελλάδα, κάτι που απαντάει στο τελευταίο ερώτημα μας - εάν αποφασίσουμε να κινηθούμε προς τη σωστή κατεύθυνση, εγκαταλείποντας την παθητικότητα, τη μιζέρια, την ηττοπάθεια, τη δουλοπρέπεια και την υποταγή στο Καρτέλ, πριν ακόμη οδηγηθούμε στην απόλυτη καταστροφή. Ο Πίνακας VI που ακολουθεί τεκμηριώνει το ότι, με μία μικρή αύξηση της παραγωγικότητας μας, σε συνδυασμό με μία ελάχιστη καλυτέρευση των εξαγωγών μας (τουρισμού, ναυτιλίας), ταυτόχρονα με τη μείωση των περιττών εισαγωγών, θα μπορούσε να επιλύσει εύκολα και γρήγορα το μεγαλύτερο μέρος των οικονομικών προβλημάτων μας:
ΠΙΝΑΚΑΣ VI: Εργαζόμενοι, ΑΕΠ σε δις $, εξαγωγές και εργαζόμενοι ανά εξαγωγές (παραγωγικότητα)
| Χώρες | Εργαζόμενοι | ΑΕΠ* | Εξαγωγές * | Εξαγωγ/Εργ. |
| Ολλανδία | 7,50 εκ. | 644,6 δις | 465,30 δις | 62.040 |
| Ελλάδα | 4,94 εκ. | 237,9 δις | 25,76 δις | 5.215 |
| Σουηδία | 4,66 εκ. | 394,5 δις | 176,5 δις | 37.876 |
| Αυστρία | 3,56 εκ. | 328,4 δις | 158,30 δις | 44.466 |
| Δανία | 2,90 εκ. | 268,8 δις | 102,10 δις | 35.207 |
| Φιλανδία | 2,68 εκ. | 210,5 δις | 92,62 δις | 34.560 |
| Νορβηγία | 2,50 εκ. | 284,0 δις | 136,10 δις | 54.440 |
* 2007 σε δις $ , f.o.b.
Πηγή: ip
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Σε σχέση με όλες τις άλλες χώρες που αναφέρονται στον Πίνακα VI, υστερούμε εντελώς αδικαιολόγητα τόσο στις εξαγωγές, όσο και στην παραγωγικότητα των εργαζομένων μας. Ακόμη και η Πορτογαλία, με τα ελάχιστα σχετικά μέσα που διαθέτει, πόσο μάλλον με τη θέση που βρίσκεται, έχει διπλάσιες εξαγωγές από εμάς (περί τα 50 δις $). Επομένως, υπάρχει εύκολη διέξοδος για την Ελλάδα, αρκεί να ανοίξει νέες αγορές (Κίνα, Αραβία, Ρωσία κλπ), αυξάνοντας ταυτόχρονα την παραγωγικότητα των εργαζομένων της.
Εάν όμως υπάρχει διέξοδος και για τον πλανήτη, εάν δηλαδή θα αποφευχθεί η μητέρα των κρίσεων, χωρίς να καταλήξει στον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο (για τον οποίο θα είναι ουσιαστικά υπεύθυνες τόσο η Γερμανία, όσο και η Κίνα), είναι ένα ερώτημα που αδυνατούμε να απαντήσουμε.
* Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου.
Αναδημοσίευση από την Casss (Ηλεκτρονική εφημερίδα) - Ημερομηνία δημοσίευσης: 14-11-10