Δρ. Χριστόδουλος Χριστοδούλου*
Μας έχει απασχολήσει επανειλημμένα στο παρελθόν ο Άλαν Γκρίνσπαν, τέως Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ο άνθρωπος που για δεκαεφτά χρόνια όριζε ή καθόριζε και εν πάση περιπτώσει επηρέαζε καθοριστικά τα χρηματοοικονομικά πράγματα των Ηνωμένων Πολιτειών. Και, κατ’ ανάκλαση και κατ’ ουσία, τις οικονομίες όλων σχεδόν των χωρών του πλανήτη μας. Γιατί ο κ. Άλαν Γκρίνσπαν είχε την αρμοδιότητα να χειρίζεται τη συναλλαγματική αξία και ισοτιμία του ισχυρότερου διεθνούς νομίσματος, δηλαδή του δολαρίου. Γιατί, ακόμη, το δολάριο ήταν το νόμισμα του καθορισμού της τιμής του πετρελαίου και του χρυσού. Αλλά και το νόμισμα της αναφοράς από πλευράς ισοτιμίας όλων σχεδόν των υπόλοιπων εθνικών νομισμάτων.
Πρέπει, για χάρη της ιστορικής πραγματικότητας, να αποδεχθούμε, ακόμη, ότι στη διάρκεια της πολύ μακράς θητείας του, η οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής γνώρισε αξιόλογη πρόοδο και ανάπτυξη. Ίσως για λόγους συγκυριακούς, ίσως ακόμη γιατί κάποιες από τις αποφάσεις του κ. Άλαν Γκρίνσπαν συνέβαλαν σ’ αυτό. Οπωσδήποτε θα πρέπει να υπενθυμίσουμε για μια ακόμη φορά ότι σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της θητείας του, η αμερικανική οικονομία αντιμετώπιζε το πασίγνωστο πρόβλημα του δίδυμου ελλείμματος. Δηλαδή του μεγάλου ελλείμματος στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών και του δημοσιονομικού ελλείμματος που κυμαίνονταν γύρω στο 6% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, το οποίο ισοδυναμούσε με το διπλάσιο του κανονικού και επιτρεπτού ή αποδεκτού.
Σωστική σανίδα
Εκείνο, που επενεργούσε ως σωστική σανίδα για την οικονομία των ΗΠΑ και εξουδετέρωνε και εξακολουθεί και σήμερα να εξουδετερώνει τις δυσμενείς συνέπειες των δύο αυτών ελλειμμάτων, ήταν και είναι οι επενδύσεις των σε ξένο συνάλλαγμα πλεονασμάτων όλων σχεδόν των χωρών, ιδιαίτερα των ισχυρών οικονομικά, όπως η Ιαπωνία, η Κορέα, η Κίνα, η Γερμανία, ο Καναδάς, σε αμερικανικά αξιόγραφα. Εν πάση περιπτώσει, στον κ. Άλαν Γκρίνσπαν χρεώνεται σε μεγάλο βαθμό, ίσως στο μεγαλύτερο δυνατό, η ευθύνη για την παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία, ως πραγματική θεομηνία, είχε πλήξει τις Ηνωμένες Πολιτείες πριν από τρία σχεδόν χρόνια και εξαπλωθεί ως πανδημία σε ολόκληρο τον πλανήτη. Γιατί ο κ. Άλαν Γκρίνσπαν υπήρξε αθεράπευτος οπαδός της εντελώς ελεύθερης, απείθαρχης, αρρύθμιστης και ασύδοτης χρηματοοικονομίας. Γιατί ο κ. Άλαν Γκρίνσπαν πίστευε και στην πραγματικότητα εξακολουθεί να πιστεύει στον ουτοπικό θεσμό της αυτορρύθμισης της αρρύθμιστης οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Και είναι γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους που ο κ. Γκρίνσπαν, ο αποκληθείς και θαυματοποιός ή περίπου ημίθεος, άφησε χωρίς στοιχειώδη ρύθμιση και με ανύπαρκτη εποπτεία το χρηματοπιστωτικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Με τα γνωστά ανεξασφάλιστα ή μη διασφαλισμένα δάνεια για την αγορά ακινήτων. Με τα πολυυποσχόμενα ευφάνταστα προϊόντα της απάτης και της καταδολίευσης των απανταχού επενδυτών. Με την ανοχή της κλοπής και της καταλήστευσης των επενδύσεων και των καταθέσεων των επιχειρηματιών και του κοινού από μέρους των λεγόμενων golden boys, τα οποία με αλχημείες και ταχυδακτυλουργίες αύξαναν τους ηγεμονικούς τους μισθούς με τα επιδόματα των δήθεν υπερκερδών των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων που διηύθυναν ή διοικούσαν.
Αυτοκριτική
Ο Άλαν Γκρίνσπαν όφειλε να κάμει την αυτοκριτική του. Για το ασήκωτο βάρος της ευθύνης του σχετικά με την καταστροφή της παγκόσμιας οικονομίας. Και την άνευ προηγουμένου κρίση που προκάλεσε μετά το μεγάλο Κραχ του 1929. Αντί αυτού, ο κ. Γκρίνσπαν ενήργησε με απίστευτη θρασύτητα. Και σαφώς και απεριφράστως προέβη, στη διάρκεια του 2008, δύο φορές στο αδιανόητο: Διακήρυξε με αρθρογραφία και δηλώσεις του από των στηλών των Financial Times ότι θλίβεται γιατί βάλλεται το σύστημα της πλήρως ελεύθερης και άνευ περιορισμών, ελέγχων και ρυθμίσεων χρηματοοικονομίας. Και, ακόμη, προσέθετε ο κ. Γκρίνσπαν «αν επρόκειτο και τώρα ακόμη να αποφασίσω μεταξύ περιορισμών, ρυθμίσεων και ελέγχων του χρηματοοικονομικού συστήματος και των αποτελεσμάτων του μη ελέγχου, που είναι η σημερινή κρίση, θα προτιμούσα τον μη έλεγχο». Όμως, ξαφνικά, πριν από λίγες εβδομάδες, στις 11.04.2010, ο ίδιος άνθρωπος, ο πολύς Άλαν Γκρίνσπαν, μιλώντας ενώπιον του Καπιτωλίου, έκαμε στροφή 180 μοιρών. Ουσιαστικά η απολογία του συνιστούσε ένα επισημότατο mea culpa για όσα απαράδεκτα ανέχθηκε ή διέπραξε ή παρέλειψε στη διάρκεια της δεκαεπταετούς προεδρικής του θητείας ως κεντρικός τραπεζίτης της χώρας με τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.
Κατέρρευσε ο μύθος
Ο κ. Γκρίνσπαν υιοθετεί τώρα μια στάση που ισοδυναμεί περίπου με την ευαγγελική ρήση «απελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο». Παρουσιάζοντας εαυτόν ως προστάτη των Αμερικανών καταναλωτών, ο κ. Γκρίνσπαν είπε, εν ολίγοις, το πιλατικό αμίμητο ότι η χώρα του δεν οδηγήθηκε στην κρίση επειδή η Ομοσπονδιακή Τράπεζα, της οποίας ήταν Πρόεδρος, διευκόλυνε τους φτωχούς αμερικανούς να εξασφαλίσουν φθηνά στεγαστικά δάνεια, αλλά επειδή οι χρηματοοικονομικοί όμιλοι της Wall Street πακέταραν αυτά τα δάνεια σε ομιχλώδη χρεόγραφα.
Όσον αφορά επικριτικό σχόλιο που του έγινε πως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα, της οποίας ηγείτο, «όφειλε και έπρεπε να δραστηριοποιηθεί για να συγκρατήσει τον άκρατο δανεισμό», απάντησε επιθετικά κατηγορώντας τα μέλη του Κογκρέσου ότι πάσχουν από αμνησία (!) όσον αφορά τη στάση τους στο όλο θέμα. Για την αποφυγή παρόμοιων ή ανάλογων προβλημάτων στο μέλλον ο κ. Γκρίνσπαν πρότεινε ως καλύτερη δυνατή λύση τη λήψη αποφάσεων για τον καθορισμό ενός κατώτατου ορίου κεφαλαιακής επάρκειας, που θα πρέπει να έχουν οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί. Τέλος ο κ. Γκρίνσπαν δεν παρέλειψε να επιρρίψει ευθύνες και να επικρίνει τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, που βαθμολογούσαν τα επίμαχα χρεόγραφα με υψηλή αξιολόγηση, συμβάλλοντας στην επιδείνωση του όλου προβλήματος. Και πάλι αθώος, ως λευκή περιστερά, ο κ. Γκρίνσπαν. Αλλά με στροφή 180 μοιρών αυτή τη φορά. Θεωρεί ως αναγκαίους και τους ελέγχους και τις εποπτείες και τις αντικειμενικές αξιολογήσεις. Η πίστη του στην ανεξέλεγκτη και άναρχη και ασύδοτη οικονομία της ελεύθερης αγοράς έχει εγκαταλειφθεί. Τώρα, όμως, είναι αργά. Γιατί η ζημιά έχει γίνει. Και η επανόρθωση είναι και δυσχερής και επώδυνη. Απλώς ο μύθος του θρυλικού και δήθεν θαυματοποιού Άλαν Γκρίνσπαν έχει καταρρεύσει.
* Πρώην Υπουργός Οικονομικών και Εσωτερικών και τέως Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου
Αναδημοσίευση από την Σημερινή - Ημερομηνία δημοσίευσης: 01-05-10