Θεόδωρος Ι. Ζιάκας
Ποιες είναι οι προϋποθέσεις της επιβίωσης ενός έθνους; Το ερώτημα είναι θεμελιώδες αλλά παραδόξως η θεωρητική σκέψη μας πάνω σ' αυτό είναι μάλλον ανύπαρκτη. Όσο κι αν ψάξετε δεν θα βρείτε μια ολοκληρωμένη άποψη, πολύ δε περισσότερο μια συγκεκριμένη απάντηση-εφαρμογή στις συγκεκριμένες συνθήκες του σήμερα. (Συγκεκριμένη απάντηση θα πει εθνική στρατηγική και τέτοια, ως γνωστόν, δεν έχουμε.)
Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, μπορούμε να υποστηρίξουμε τη θέση ότι η εθνική επιβίωση έχει ως βάση την προσφορά στην ανθρωπότητα. Η παρασιτική επιβίωση είναι σήμερα ανέφικτη. Σε μια ανθρωπότητα που έχει επιλέξει, ως δρόμο ανάπτυξης, την οργανική αλληλεξάρτηση και τον δυναμικό καταμερισμό της εργασίας, μπορείς να επιβιώσεις μόνο όταν οι άλλοι σε έχουν ανάγκη. Το θέμα είναι επομένως να δούμε σε τι μπορούμε και πρέπει να είμαστε χρήσιμοι στον σημερινό κόσμο. Ξέρουμε πολύ καλά σε τι οι άλλοι μας είναι απαραίτητοι. Το δείχνει ο όγκος των εισαγόμενων ιδεών, αντικειμένων και ηθών. Σε τι όμως εμείς μπορούμε να είμαστε χρήσιμοι στους άλλους, παντελώς το αγνοούμε. Απόδειξη: η γενική «προβληματικότητα» της υλικο-πνευματικής μας παραγωγής. Είμαστε, όπως λέει ο Γ. Καραμπελιάς, παρασιτικός κοινωνικός σχηματισμός.
Μέχρι τώρα μπορούσαμε να επιβιώνουμε γιατί είχαμε κάποια χρησιμότητα για τις μεγάλες δυνάμεις. Ο Γερ. Κακλαμάνης μας διαφωτίζει επ' αυτού. Όντας «μήλον της έριδος» μεταξύ της Ανατολής (Ρωσίας αρχικά και ΕΣΣΔ κατόπιν) και της Δύσης (Αγγλίας και ΗΠΑ) είχαμε κάποια σπουδαία γεωπολιτική αξία. Για την κατοχή του ελλαδικού χώρου η Δύση έπρεπε να πληρώσει, αν ήθελε να ελέγχει την Ανατολική Μεσόγειο. Πλήρωνε λοιπόν κάτι σαν αυτό που ο Μαρξ αποκαλεί «γαιοπρόσοδο». Ήταν η κάλυψη του κοινωνικού κόστους αναπαραγωγής του «ελληνοχριστιανικού μας πολιτισμού». Γι' αυτό και μας δάνειζαν πάντα αφειδώς. Γι' αυτό και όλη η κοινωνία μας κατέστη κρατικοδίαιτη και η δομή της ανίκανη να επιβιώσει σε έναν ανοιχτό ανταγωνιστικό κόσμο.
Τώρα όμως που τα γεωπολιτικά δεδομένα έχουν αλλάξει και η παλιά «χρησιμότητά» μας έχει χαθεί, είμαστε υποχρεωμένοι να επινοήσουμε κάποια άλλη καινούργια, αν δεν θέλουμε να εξαφανιστούμε. Ο Κακλαμάνης με εκπληκτική σαδομαζοχιστική ευχαρίστηση προτείνει (σαν να ήταν Γερμανός και όχι Έλληνας) τη διάλυση του ελλαδικού κράτους. Προφανώς δεν πρόκειται για σοβαρή θέση. Μπορεί αυτό το κράτος να είναι χειρότερο από ότι το περιγράφει. Επ' αυτού δεν θα διαφωνήσουμε. Είναι όμως συγχρόνως ο έσχατος μηχανισμός προστασίας της ζωής και της ελευθερίας του ελληνικού λαού. Χωρίς αυτό ο ελληνισμός (με τα παράσιτα του βεβαίως) δεν μπορεί να επιβιώσει. Η κατάρρευση του θα σημάνει πλήρη εθνική καταστροφή. Πριν απ' όλα λοιπόν είναι η υπεράσπιση του «κρατικού μας εκτρώματος» από τις εξωτερικές απειλές. Όλα τα άλλα έπονται. Αυτό είναι κάτι που δεν το συζητούμε. Η συζήτηση αρχίζει από κει και κάτω.
Αυτό που χρειαζόμαστε, από κει και κάτω, είναι μια νέα σκέψη πάνω στη χρησιμότητά μας. Αυτή οφείλει κατ' αρχήν να απαντά στο ερώτημα: Τι σημαίνει «επιβίωση διά της χρησιμότητας»; Δεν μιλάμε φυσικά για οποιαδήποτε χρησιμότητα (να γίνουμε π.χ. χωματερή ευρωπαϊκών αποβλήτων). Είμαι πραγματικά χρήσιμος και η χρησιμότητά μου με διασφαλίζει μόνο στο μέτρο που είμαι φορέας προτύπων. Ας θυμηθούμε επ' αυτού τη σχετική ρήση του Περικλή για το «δαιμόνιον πτολίεθρον», την αρχαία Αθήνα, που προτιμούσε να είναι πρότυπο για τους άλλους, αντί να τους μιμείται. Πρότυπο θα πει αξία, ποιότητα, «βέλτιστο».
Δεν υπάρχει χώρος της δημιουργικής δραστηριότητας που να μη διέπεται από πρότυπα. Ζούμε σήμερα σε έναν πολιτισμό παγκόσμιο, όπου οι δομές της αλληλεξάρτησης διαρθρώνονται γύρω από ένα αναπτυσσόμενο και εν πολλοίς αντιφατικό, παγκόσμιο σύστημα προτύπων. Άλλα απ' αυτά είναι πρότυπα υψηλά, άλλα ευτελή. Άλλα είναι πρότυπα που καλύπτουν διαχρονικές ανάγκες, άλλα απευθύνονται σε περιστασιακές απαιτήσεις. Καλύπτουν τα πάντα -από το πεδίο της κοινωνικής οντολογίας μέχρι την εκάστοτε μόδα. Τα διαχρονικότερα απ' αυτά είναι εμπεδωμένα στις κοινωνικές πρακτικές και στους θεσμούς. Αναπαράγονται δε από καθορισμένες παραδόσεις. Οι ελκτικές δυνάμεις που εξασφαλίζουν τη συνοχή των εθνικών ομάδων είναι ανάλογες με την ακτινοβολία των προτύπων τους. Τα έθνη τείνουν να συγκεντρώνονται γύρω από ιδιαίτερες «ομάδες προτύπων». Σήμερα η «πάλη των εθνών» είναι πάλη για υπεροχή στη «σφαίρα των προτύπων», πράγμα ιδιαίτερα εμφανές στο πεδίο των καταναλωτικών προϊόντων, των μορφών οργάνωσης και της τεχνολογίας. Η σύνδεση της εθνικής προσωπικότητας με κάποια πρότυπα διεθνούς εμβέλειας είναι η βάση της εθνικής ελευθερίας σε έναν ανοιχτό κόσμο και το πραγματικό περιεχόμενο της τόσο παρεξηγημένης έννοιας της «αυτοδυναμίας». Η ανταγωνιστικότητα σ' αυτό το επίπεδο είναι σήμερα το μέγιστο πρόβλημα, ιδίως για τα μικρά έθνη.
Τι διαθέτουμε εμείς ως έθνος; Και προς ποια κατεύθυνση πρέπει να το αναπτύξουμε; Τι μπορούμε και πρέπει να προσφέρουμε στον κόσμο; Σε ποια πρότυπα μπορούμε να στηρίξουμε την επιβίωσή μας; Στα ερωτήματα αυτά καλούνται να απαντήσουν οι πνευματικές μας παραδόσεις, μέσα από έναν σοβαρό διάλογο μεταξύ τους. (Κι ο καθένας μας επίσης στο δικό του επίπεδο.) Η δυνατότητα αντικατάστασης της πεθαμένης πλέον εθνικής στρατηγικής που βασιζόταν στην «Προστασία», με μια άλλη, που να ανταποκρίνεται στις σημερινές συνθήκες, συνδέεται με την «αποδοτικότητα» ενός τέτοιου διαλόγου.
Απ’ το βιβλίο: Θεόδωρος Ζιάκας, Έθνος και παράδοση, Εναλλακτικές Εκδόσεις
Το κείμενο παρατίθεται χωρίς παραπομπές.