Xρήστος Γιανναράς
Eνδιαφέρει, για λόγους ανθρωπογνωσίας (και όχι μόνο), το πρόβλημα των επιπτώσεων που έχει σήμερα στη νοημοσύνη και στον ψυχισμό ή επαγγελματική απασχόληση με την πολιτική.
Μια επιφυλλίδα δεν νομιμοποιείται (ούτε επαρκεί) να μιλήσει με όρους της ψυχοπαθολογίας, οφείλει να περιοριστεί στη γλώσσα της κοινωνικής παρατήρησης. Θα ήταν, όμως, γόνιμο και ελπιδοφόρο, αν το συγκεκριμένο πρόβλημα προκαλούσε, επιτέλους, διευρυμένη συζήτηση με τη συμμετοχή αρμοδιότερων και οξυδερκέστερων παρατηρητών. Αξίζει τον κόπο να γνωρίζουμε αν οι κρίσιμες αποφάσεις για τη συλλογική μας επιβίωση και αξιοπρέπεια, όπως και για το μέλλον των παιδιών μας, λαμβάνονται από ανθρώπους ψυχικά υγιείς.
Να ασχολείται κανείς σήμερα επαγγελματικά με την πολιτική συνεπάγεται, κατά τεκμήριο, απώλεια επαφής με την πραγματικότητα (όχι αλληγορικά, κυριολεκτικά). Ο επαγγελματίας της πολιτικής ζει καθημερινά και αδιάλειπτα, επί μήνες, χρόνια και δεκαετίες, μια τεταμένη προσπάθεια να παρακάμπτει και να αγνοεί τα λάθη, τις παραλείψεις, τις ατολμίες του. Μιλάει μόνο για τις επιτυχίες και τις προθέσεις του με συγκεχυμένα τα όρια ανάμεσα στις δυο. Αναπόφευκτα οι νοητικές του λειτουργίες αγκυλώνονται προοδευτικά στη μονοτροπία ενός επαγγελματικά επιβεβλημένου ναρκισσισμού. Ατονεί ώς την εξαφάνιση η αυτοκριτική λειτουργία, οι αρνητικές (όχι ευχάριστες) πτυχές της επαγγελματικής του απόδοσης απαλείφονται από το συνειδητό, γίνονται ανύπαρκτες. Ζει, άθελά του, σε μια ψευδαισθητική πραγματικότητα άσφαλτου βίου.
Τα επιφανέστερα παραδείγματα είναι των κομματικών αρχηγών: Βγαίνει ο πρωθυπουργός τη νύχτα της εκλογικής του πανωλεθρίας και την αιτιολογεί με μια και μόνη παραδοχή: ότι τα μέτρα που η κυβέρνησή του έλαβε για να αντιμετωπίσει η χώρα τη διεθνή οικονομική κρίση δεν ήταν επαρκή! Ψέλλισε κάτι και για «ανάρμοστες συμπεριφορές» συνεργατών του. Τίποτε άλλο. Καμιά επίγνωση για τη δική του εξωφρενική ατολμία και αβουλία, για την παροιμιώδη ανικανότητά του να αξιοποιήσει ανθρώπινη ποιότητα στην κυβέρνησή του και στο κόμμα του. Ούτε λέξη για την εκτραχηλισμένη φαυλότητα της κομματικής του καμαρίλας, τον καταιγισμό των σκανδάλων, τις μεθοδεύσεις για αμνήστευση της διαφθοράς. Κανένα από τα αίτια της οργής και της αηδίας των πολιτών που τον εμπιστεύθηκαν δεν έγινε αντιληπτό από τον πρωθυπουργό. Δεν έχει πια την ικανότητα να αντιληφθεί την κοινωνική απόγνωση που γεννάει το ένα και μοναδικό «κατόρθωμά» του: Να καταστήσει σίγουρο αυριανό πρωθυπουργό την πιο μειονεκτική φιγούρα του πολιτικού μπερντέ. Να δίνουν οι δημοσκοπήσεις στον σημερινό αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης υπεροχή δέκα (10) εκατοστιαίων μονάδων σε προσωπική προτίμηση έναντι του πρωθυπουργού! («Κ» 12.6.2009).
Κορυφαία περίπτωση απώλειας της επαφής με την πραγματικότητα και ο αναχθείς «εκ του μη όντος εις το είναι» αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Γι’ αυτόν ο χρόνος και η μέτρηση του χρόνου άρχισαν από τη στιγμή που η «Νέα Δημοκρατία» έγινε κυβέρνηση. Τα προηγούμενα είκοσι χρόνια της πατρικής πρωθυπουργίας και τα όσα δικής του υπουργίας απαισθητοποιούνται μέσα στον γνόφο μιας «προπτωτικής» αχρονίας. Για τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ το κόμμα του δεν έχει παρελθόν. Δεν υπήρξε η λοιμική του φασιστοειδούς κράτους των «κλαδικών» και των εγκάθετων παντού «πρασινοφρουρών», δεν συντελέστηκε ποτέ το ανήκεστο έγκλημα υπερχρέωσης του κράτους, κατάργησης κάθε αξιοκρατικής ιεραρχίας και κάθε πειθαρχικού ελέγχου, ο ιδεολογικά καταξιωμένος αμοραλισμός του «όλα επιτρέπονται». Δεν διέλυσαν τα σχολειά οι «προοδευτικοί» μηδενιστές και απάτριδες, δεν καταξευτέλισαν τη λογική της ακαδημαϊκής σπουδής και της έρευνας οι συντεχνίες των συμφερόντων στα πανεπιστήμια. Για τον ευσυμπάθητο, θλιβερά ολίγιστο κληρονομικό ηγέτη της σοσιαλεπώνυμης φενάκης όλα τα προβλήματα της χώρας γεννιούνται άμα τη εμφανίσει νεοδημοκρατικής κυβέρνησης. Ακόμα και το ασφαλιστικό και η «διαπλοκή» και η φοροδιαφυγή και η οικιστική ασυδοσία – τα πάντα.
Τη σχιζοφρενική απώλεια επαφής με την πραγματικότητα συνοδεύουν, στην περίπτωση των επαγγελματιών της πολιτικής, πολλά ακόμα συμπτώματα δυσλειτουργίας της νοημοσύνης και του ψυχισμού. Εξειδικευμένες διατριβές κλινικής ψυχοπαθολογίας ή κοινωνικής ανθρωπολογίας από τη σύγχρονη ελλαδική εμπειρία θα ήταν πολύτιμες. Μια επιφυλλίδα τίτλους μόνο και υπαινικτικές επισημάνσεις μπορεί να τολμήσει.
Το ορμέμφυτο αίσθημα της ντροπής είναι πολύτιμο για τη διαμόρφωση και την άμυνα της προσωπικής μοναδικότητας του κάθε ανθρώπου. Ντρέπομαι σημαίνει: η εικόνα μου στα μάτια των άλλων αρνούμαι να ταυτίζεται με αδιαφοροποίητο άτομο του βιολογικού είδους, να είμαι για τους άλλους μια απρόσωπη μονάδα της φυσικής ομοείδειας των ανθρωποειδών – γι’ αυτό και δεν βγαίνω γυμνός στον δρόμο. Θέλω οι άλλοι, στη σχέση τους μαζί μου, να εντοπίζουν την ετερότητα, τα ανόμοια και ανεπανάληπτα γνωρίσματα της ύπαρξής μου, να με αντιμετωπίζουν όπως μόνον εγώ είμαι.
Ομως, η ντροπή (και η ψυχική υγεία που εκφράζει) είναι κάτι από το οποίο υποχρεώνεται να παραιτηθεί ο επαγγελματίας της πολιτικής σήμερα. Η επαγγελματική δεοντολογία απαγορεύει στον πολιτικό να είναι ο εαυτός του: οφείλει να είναι, δίχως ντροπή, μια άλλη εικόνα, ψεύτικη, κατασκευασμένη από επιδέξιους image makers. Oφείλει να μιλάει, να χειρονομεί, να μορφάζει (επομένως και να σκέπτεται και να αισθάνεται) όχι για να εκφραστεί, αλλά για να προκαλέσει προσχεδιασμένες εντυπώσεις. Συζητάει ή δημηγορεί όχι για τα πράγματα καθεαυτά (προβλήματα, στόχους), αλλά για να κλέψει τις εντυπώσεις, να ξεγελάσει τους ακροατές του με επιδέξια ψεύδη.
Και ο χρόνος εκδικείται: ο εθισμός ετών ή δεκαετιών στην υποχρεωτική αλλοτρίωση, στην παραίτηση από την ντροπή, παγιώνει μια μάσκα ψευτιάς πάνω σε αυτό που ήταν κάποτε το πρόσωπο του επαγγελματία της πολιτικής. Αν διαθέτει σπάνιο ταλέντο ηθοποιού, όπως διέθετε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ξέρει να διαχειρίζεται τη μάσκα τόσο καλά ώστε να εξαπατά έως και τους μετρίως νοήμονες. Αν όμως είναι ατάλαντος ο πολιτικός, τότε η μάσκα κραυγάζει τον πεθαμένο συναισθηματικά εαυτό του, τον ταριχευμένο με κενούς κομπασμούς. ΄Η κραυγάζει η μάσκα την αξιολύπητη μετριότητα, που δεν καταλαβαίνει πόσο αυτοδιασύρεται σε θέσεις ηγετικές, αμείλικτα μεγεθυντικές της φυσικής ανεπάρκειας. ΄Η μπορεί να παγιώνει η μάσκα ένα ευτελές, παντός καιρού χαμόγελο ναρκισσιστικής ξιπασιάς, δήθεν παντοδύναμο όπλο στην εξωτερική πολιτική!..
Η απώλεια επαφής με την πραγματικότητα και η υποκατάσταση της κριτικής σκέψης από τα τεχνήματα παραγωγής εντυπώσεων έχουν και μια πολύ πρακτική συνέπεια: Οι πολιτικοί δεν διαβάζουν εφημερίδες. ΄Η δεν τις καταλαβαίνουν πια. Πάντως, επιδεικτικά τις αγνοούν.
Αναδημοσίευση από την Kαθημερινή - Ημερομηνία δημοσίευσης: 21-06-09