Παναγιώτης Ήφαιστος
Σημείωμα Ιανουάριος 2009: Τα ζητήματα της αποτρεπτικής στρατηγικές τα έχω εξετάσει εκτεταμένα στο εξωτερικό σε αγγλική μονογραφία πριν έλθω στην Ελλάδα (το 1989-90). Δεδομένου ότι η στρατηγική ανάλυση δεν αλλάζει σε κάτι, όταν επαναπατρίστηκα αυτό που βασικά έκανα ήταν να προσαρμόσω μερικές πτυχές που αφορούραν διενέξεις συμβατικού χαρακτήρα (η αποτρεπτική στρατηγική στο σημερινό βαθμό εξειδίκευσης αναπτύχθηκε σε αναφορά με τα πυρηνικά όπλα, γι' αυτό και απαιτείται μεγάλη προσοχή για την χρήση των όρων και εννοιών που καθιερώθηκαν). Βέβαια, όσον αφορά την ισχύ, τις βασικές ανθρωπολογικές παραμέτρους και τα κριτήρια κατανομής ισχύος στα οποία απαιτείται κανείς να δώσει προσοχή έχουν ήδη εξεταστεί από τον Θουκυδίδη, τον Σουν Τζου και τον Κλάουζεβιτσς. Η Ελληνική βιβλιογραφία δεν έχει τίποτα να ζηλέψει σε αυτούς τους τομείς. Στο μνημειώδες του έργο Θεωρία του Πολέμου ο Κονδύλης κατέβηκε σε μεγάλο βάθος προσφέροντας το καλύτερο κείμενο της διεθνούς βιβλιογραφίας. Δύο ακόμη έλληνες στοχαστές, ο Θανάσης Πλατιάς και ο Κώστας Κολιόπουλος, σε κείμενα στα ελληνικά και αγγλικά που δημοσιεύτηκαν ή είναι υπό έκδοση πρόσφεραν πρωτότυπες αναγωγές της κλασικής στρατηγικής σκέψης. Στις αναλύσεις μου της δεκαετίας του 1990, λοιπόν, είτε μόνος είτε στις δημοσιεύσεις που περιείχαν κεφάλαια τόσο δικά μου όσο και του Θανάση Πλατιά, αυτό που βασικά κάναμε είναι να εξειδικεύσουμε με επιστημονικά χειραφετημένο τρόπο ζητήματα στρατηγικής όλου του φάσματος των διεθνών σπουδών σε σύντομες και περιεκτικές αναφορές για την ελληνική αποτρεπτική στρατηγική. Εκ των υστέρων έγινε σαφές από τις αναρίθμητες ανάρμοστες επιθέσεις εναντίον μας ότι αυτό που ενόχλησε τον πρώην αξιωματούχο του Υπερατλαντικού Πενταγώνου (βλ. Επιστημολογικά, γνωσιολογικά και συναφή ακαδημαϊκά ζητήματα: 2. Περί Θουκυδίδη, Περικλή, Αλκιβιάδη, χαρακτηρισμών και Κολουμπής versus Παπαθεμελή) και σίγουρα κάποιες πρεσβείες εδώ στην Αθήνα που παρακολουθούν τα πάντα, είναι ότι σε κράτη-στόχους "δεν επιτρέπεται" η χειραφετημένη ανάλυση στρατηγικών σπουδών. Τα κτυπήματα κάτω από την ζώνη και οι εναντίον μου δολοφονίες του επιστημονικού μου χαρακτήρα δεν είχαν όρια. Κάποια στιγμή θα επιληφθώ, όπως επανειλημμένα υποσχέθηκα, για να καταγραφούν αυτά τα επιστημονικά εγκλήματα που αφορούσαν ζωτικά όλους τους καίριους τομείς της ελληνικής διπλωματίας. Η τότε αντίδρασή μας, όμως, ίσως να ήταν υπερβολική, γιατί κάποια πράγματα που αφορούσαν το στρατηγικό στρίμωγμα της ελληνικής στρατηγικής στην Κύπρο, στο Αιγαίο, στην Θράκη, στο Μακεδονικό και στα Βαλκάνια εν γένει, ήταν πολύ πιο σχεδιασμένο απ' ότι μπορεί κανείς να φανταστεί. Για να είμαστε ακριβείς, στον μεταψυχροπολεμικό στρατηγικό σχεδιασμό η Ελλάδα εντάχθηκε με ένα προδιαγεγραμμένο συγκεκριμένο τρόπο και τα αποτελέσματα φαίνονται τώρα. Η αποκορύφωση επέρχεται με πρώτους στόχους το Αιγαίο και την σταλινονεοφιλελευθεροκρατούμενη Κύπρο. Τα κείμενα που σε πρώτη φάση παραθέτω πιο κάτω γράφτηκαν κυρίως μετά την άθλια επίθεση κατά του Κονδύλη από γυρολόγους κατά των μέσων ενημέρωσης επιστημονικά αναρμόδιους να αποφανθούν (αλλά πάντοτε η στρατιά τους ετοιμοπόλεμα είναι πανέτοιμη να "κτυπήσει" κατά των εγχώριων επαναστατών αντι-ηγεμονιστών). Ο αντι-ηγεμονισμός που μόλις ανέφερα, βεβαίως, δεν ενέχει κατ' ανάγκη πολεμικό χαρακτήρα ή ιδεολογική προαίρεση. Είναι επιστήμη και επιστημολογία. Είναι ο Πολιτικός Ρεαλισμός, δηλαδή, η κυρίαρχη (Θουκδυδίδεια) θεώρηση διεθνών σχέσεων που αξιολογικά ελεύθερα αναλύει και αναδεικνύει την αλήθεια για την πραγματικότητα, τα διλήμματα και τις εναλλακτικές πορείες. Για να το πω διαφορετικά, είναι η μόνη μή ιδεολογική επιστήμη διεθνών σχέσεων. Στην Ελλάδα, όμως, χειραφετημένη επιστήμη, επαναλαμβάνω, "δεν επιτρέπεται". Τέτοια πράγματα - μου είπε στο αεροπλάνο που συνταξιδεύαμε ο Μεγάλος πρώην Αξιωματούχος όταν πήρε στα χέρια του το βιβλίο του 1992 που μαζί με τον Πλατιά δημοσιεύσαμε παραθέτοντας ξεχωριστά κομμάτια ανάλυσης για την Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική - δεν πρέπει να λέγονται στην Ελλάδα. Είναι επικίνδυνα. Για ποιον, τον ερώτησα αθώα και απορημένος; Χαμογέλασε και μου φάνηκε πως συγχύστηκε γιατί στο αεροπλάνο μέσα δεν μπόρεσε να προσανατολιστεί για να κοιτάξει Δυτικά και Υπερατλαντικά. Εκ των υστέρων πιστεύω ότι ήδη αρχές της δεκαετίας του 1990 πάρθηκαν αποφάσεις στον κεντρικό στρατηγικό σχεδιασμό των ΗΠΑ για την κατανομή ισχύος, ρόλων και συμφερόντων στην περιοχή μας. Αυτά, τονίζω, δεν είναι νομοτέλειες. Είναι σχέδια που εφαρμόζονται, αναθεωρούνται στην πορεία και προσαρμόζονται στις εξελίξεις. Κύρια εισροή είναι η δική μας στάση (κάτι ήξερε ο Περικλής όταν έγραψε ότι "περισσότερο φοβούμαι τα δικά μας σφάλματα , παρά των εχθρών τα σχέδια" (Θουκυδίδου Α144). Εδώ λοιπόν στήθηκαν μηχανισμοί παραγωγής προπαγάνδας (ιδρύματα "προτάσεων πολιτικής") για να επιτελέσουν εποπτικό ρόλο. Εμείς αθώα, βεβαίως, μπορούσαμε να κάνουμε τις ίδιες χειραφετημένες αναλύσεις που κάναμε στην Βρετανία ή τις ΗΠΑ. Δεν έχει σημασία, εκτιμώ, γιατί με τον καιρό γίνεται κατανοητό πως τα ξένα μέσα ελέγχου αυτής της χώρας από τους μηχανισμούς της ξένης εξάρτησης είναι πολύ πιο ισχυροί απ' ότι φανταζόμαστε. Είναι ένα πράγμα η καλή επιστημονική μελέτη και άλλο η προπαγάνδα. Δυνατότητα σ' αυτή την χώρα να κινηθεί χειραφετημένα και ασφαλώς θα υπήρχε αν είχε ηγέτες να σκέφτονται χειραφετημένα με όρους εθνικού συμφέροντος και αν κάποιοι χειραφετημένοι επιστήμονες (χωρίς σχέσεις με τους ξένους μηχανισμούς προπαγάνδας) εμπλούτιζαν ένα πολιτικό σύστημα με σύγχρονο επιστημονικό τρόπο σκέψης.
Τα κείμενα που παραθέτω πιο κάτω δεν θα μπορούσαν να είναι πιο επίκαιρα. Έχουν, όμως, κάποια ιδιομορφία. Γράφτηκαν σε αναφορά με δύο γεγονότα το 1997-1999. Πρώτον, την επίθεση κατά του Παναγιώτη Κονδύλη όταν δημοσίευσε την Θεωρία του Πολέμου και το "δόγμα του ισοδύναμου αποτελέσματος" για τις απειλές χαμηλής έντασης που πραγματικά προκάλεσε εξέγερση από οποιοδήποτε έχει στοιχειώδεις εισαγωγικές γνώσεις στρατηγικής. Τα κείμενα που παραθέτω δημοσιεύτηκαν σε πολλές περιοδικές εκδόσεις ενώ αρχικά δόθηκε στο Γενικό Επιτελείο και στον τότε Υπουργό Άμυνας. Τα επεξεργάστηκα μόνο στοιχειωδώς γι' αυτό θα έχουν ορθογραφικές και φιλολογικές ατέλειες. Όπως όλοι βλέπουμε μπαίνοντας στο 2009 το ζήτημα των απειλών χαμηλής έντασης, η ισορροπία και το δόγμα που διακηρύττουμε θα γίνονται ολοένα και πιο επίκαιρα. Η μακρόχρονη συρρίκνωση των μέσων και της αξιοπιστίας της αποτρεπτικής μας στρατηγικής θα γίνεται ολοένα και πιο φανερή. Μπορεί να έχουν επιστημονικό ενδιαφέρον αλλά για την Ελλάδα είναι μάλλον χαμένος κόπος να ασχολείται κανείς. Είναι όντως χαμένος χρόνος; Θα φανεί σύντομα και από αυτό θα εξαρτηθεί αν ο υπογράφων θα αφιερώσει επιστημονικό χρόνο γι' αυτά τα ζητήματα στους μήνες που έρχονται. Αφού βεβαίως τελειώσουν κατά την εκτίμησή μου πιο σοβαρά πράγματα που γράφω (και που αφορούν το θεμελιώδες κοσμοθεωρητικό υπόστρωμα κάθε κοινωνίας. Χωρίς αυτό μια χώρα κατηφορίζει και αναπόδραστα φτάνει μέχρι το τέλμα).